Najnowszy film Vinterberga, Polowanie, podejmuje kolejną w dorobku reżysera próbę refleksji nad negatywną stroną ludzkiej natury oraz dewastacyjną mocą kłamstwa, zdolnego usunąć jednostkę poza nawias społeczeństwa.

„Kino to człowiek wobec samego siebie, a nie tylko aktor przed kamerą” – tak brzmi myśl przewodnia przyświecająca działalności powołanego w 1995 roku kopenhaskiego kolektywu Dogma 95, skupiającego reżyserów pragnących uwolnić sztukę filmową od przypadłości formalnego nadmiaru. Idea ta znalazła również wyraz w sztandarowym dziele grupy, Festen (2008) autorstwa Thomasa Vinterberga. Po czternastu latach od premiery głośnego filmu czołowy sygnatariusz deklaracji powraca na ekrany z kolejną ważką propozycją podejmującą wyzwanie rzucone przez założycielską maksymę. Polowanie (Jagten, 2012) eksperymentuje jednak nie tylko ze skutecznością postulowanych w ramach manifestu idei. Po raz kolejny odkrywa bowiem w twórczości radykalnego reżysera wątek przerywania barier intymności. Mimo że w tym przypadku w rolę ofiary rzekomej przemocy na tle seksualnym, paradoksalnie, uwikłany zostaje domniemany pedofil, spowita cieniem oskarżeń historia znowu staje się dla twórcy pretekstem do podjęcia refleksji nad manierami określającymi rzeczywistość hermetycznej społeczności.

Vinterberg, tradycyjnie, sytuuje filmowe wydarzenia w przestrzeni bezimiennego miasteczka, ukrytego wśród rozległych lasów Skandynawii, uwalniając treść z ram lokalnej interpretacji. Nieprzystępny klimat i dziewiczość zaglądającej przez okna przyrody korespondują z przaśnymi twarzami mieszkańców, uformowanych troskami życia w niewielkiej enklawie. Wszyscy dobrze się znają – razem pracują, odpoczywają, rozwiązują lokalne problemy, wykazując nieufność względem sądów instytucji. Ich codzienność organizuje również wspólna pasja – zamiłowanie do polowań – uwikłana, niczym w realiach plemiennej wspólnoty, w sieć tradycji i rytuałów. Do grona zapalonych myśliwych należy także Lucas. Oszczędnie prowadzony przez świadomego warsztatu Madsa Mikkelsena bohater, mimo rodzinnych niepowodzeń, cieszy się powszechną estymą. Wrodzony takt i pogoda ducha pozwalają mu budować długoletnie przyjaźnie, a bezinteresowność – służyć pomocą nawet w sytuacjach zagrożenia. Pracujący w przedszkolu mężczyzna nawiązuje również wyjątkowy kontakt z dziećmi, wprowadzając w ich życie cząstkę magii i, niejednokrotnie, utęsknionego przez malców zainteresowania. Emanuje naturalnym ciepłem, ale nigdy nie przekracza granicy dzielącej opiekuna od wychowanków. Motywowana troską poufałość w stosunku do córki przyjaciela powoduje jednak, że stopniowo odbudowywany po rozwodzie świat Lucasa znowu się rozpada. W wyniku nieporozumienia nieświadoma konsekwencji kłamstwa dziewczynka oskarża go o molestowanie, prowokując lawinę irracjonalnych posądzeń i głęboko zakorzenionych w zbiorowej mentalności uprzedzeń. Bohater z dnia na dzień staje się obiektem prześladowań lokalnej społeczności, doświadczając dotkliwie gorzkiej prawdy o miejscowych relacjach.

Mimo sensacyjnego potencjału intrygi Vinterberg nie uległ pokusie przedstawienia historii Polowania w konwencji filmu-zagadki. Wierny postulatowi wydobywania prawdy o człowieku, proponuje w zamian kameralną opowieść „zza ściany”, podporządkowaną perspektywie protagonisty. Zastaje go przy wykonywaniu codziennych obowiązków, podpatruje również w chwilach intymnych, spędzanych wspólnie z partnerką bądź samotnie, ze strzelbą na ramieniu. Od początku sugeruje także niewinność Lucasa, przenosząc akcent fabularny z precyzyjnej konstrukcji poddanej logice śledztwa na pozbawioną sentymentu obserwację zmagań jednostki uwikłanej w sieć fałszywych oskarżeń. Budowana wygaszonym gestem i subtelną grą emocji kreacja Mikkelsena, doceniona m.in. na festiwalu w Cannes, ujmuje autentycznością. Nieustannie angażując uwagę, pozwala wniknąć w dramat bohatera i niemal na własnej skórze odczuć, jak potrzeba dotarcia do prawdy przegrywa z sąsiedzką zawziętością i stereotypem. Wydobywaniu istoty człowieczeństwa służy również oszczędna kompozycja kadru. Inwazyjna, prowadzona z ręki kamera nieustannie wnika w intymność postaci. Czuła na detal, rejestruje każde krzywdzące spojrzenie, gest i słowo, wzmacniając dodatkowo atmosferę osaczenia.

Vinterberg dokonuje równocześnie chłodnej wiwisekcji na małomiasteczkowej społeczności. Wnikliwie i bez kamuflażu rejestruje symptomy paranoi, stopniowo zawłaszczającej wyobraźnię zbiorowości. Skonfrontowani z widmem dramatycznego wydarzenia mieszkańcy z łatwością odrzucają racjonalną argumentację. Niewinne kłamstwo, powtarzane z ust do ust, urasta do rangi faktu, niezauważane dotąd sytuacje, sztucznie zabarwione kontekstem, zaczynają funkcjonować jako dowód winy, obnażając ciasnotę przekonań, małostkowość i zapamiętanie. Głusi na kolejne wyjaśnienia dziewczynki dorośli dostrzegają w Lucasie osobę niewygodną. Znamię Innego, trwale wpisane oskarżeniami w jego życiorys, burzy bowiem idylliczny obraz rzeczywistości, z mozołem wznoszony przez ludzi wychowanych na jednej wizji świata. Odstrasza tym skuteczniej, im wolniej zapomina o nim długoletnia przyjaźń. Jakże ironicznie pobrzmiewa w tym kontekście prawiona Klarze rada: „Warto trzymać się razem”. Wówczas nawet największe kłamstwo ma szansę zaistnieć...

Katarzyna Szpot