Ukraina! 5. Festiwal Filmowy odbędzie się w dniach 21-28 października w Warszawie. Z powodu obostrzeń organizatorzy postanowili przedłużyć tegoroczny festiwal, aby wszyscy widzowie mogli w bezpiecznej atmosferze zapoznać się z najnowszymi i najlepszymi dokonaniami ukraińskiej kinematografii. Po zakończeniu festiwalu w warszawskim Kinie Iluzjon, wydarzenie przeniesie się do sieci.

Kino ukraińskie budzi coraz większe zainteresowanie międzynarodowych festiwali, krytyków filmowych oraz widzów, a ostatnie pięć lat jest najbardziej owocnym czasem w kinematografii ukraińskiej od czasów odzyskania niepodległości w 1991 roku.

Chcemy zerwać ze stereotypem przaśnej Ukrainy, w której najwyższym poziomem sztuki eksportowej są wycinanki i ludowe stroje. Współczesna sztuka ukraińska ma o wiele więcej do zaoferowania, a my mówimy o tym poprzez język filmu – mówią o festiwalu organizatorzy.

Tegoroczne wydarzenie otworzy najnowszy film Olega Sencowa „Numery”. To historia grupy ludzi żyjących w systemie totalitarnym. Bohaterowie nie mają imion, są oznaczeni cyframi. Żyją według ścisłych zasad, na przykład jedzą tylko wtedy, gdy wszyscy biegają wokół stołu do ping ponga. Mężczyźni i kobiety są rozdzielani w nocy. Nad przestrzeganiem zasad czuwa władca - Zero. Z czasem w bohaterach narasta potrzeba buntu.

Realizacja tego filmu była dla mnie ciekawym doświadczeniem - pracowałem nad nim zdalnie, za pomocą listów wysyłanych z więzienia. To mój manifest - podkreślił Sencow. Film na podstawie sztuki własnego autorstwa wyreżyserował zza krat rosyjskiego łagru.

Od pierwszej edycji organizatorzy festiwalu zwracali uwagę publiczności na trudną sytuację reżysera, a także zachęcali do wsparcia kampanii na rzecz jego uwolnienia. W ramach poprzednich edycji festiwalu pokazane zostały filmy “Gracz” w reżyserii Sencowa oraz film dokumentalny „Federacja Rosyjska vs. Oleg Sencow“ Askolda Kurova, który zdobył nagrodę publiczności w 2017 r. Sencow był wspierany przez europejskie środowisko filmowe, które walczyło o jego uwolnienie. 7 września 2019 roku podczas wymiany więźniów reżyser opuścił więzienie i wrócił do domu.

Tegoroczna odsłona festiwalu to między innymi pokazy wyjątkowych filmów dokumentalnych. Wśród nich znalazł się najnowszy film Siergieja Łoźnicy, „Pogrzeb Stalina”. Dzięki odnalezionym przez Łoźnicę archiwom możemy przyjrzeć się z niezwykłej perspektywy pogrzebowi jednego z największych zbrodniarzy w historii ludzkości. Nigdy wcześniej niepokazywane, w dużej mierze kolorowe zdjęcia, zapierają dech w piersiach i przenoszą nas w samo centrum kultu jednostki.

„Nie martw się, drzwi się otworzą” w reżyserii Oksany Karpowycz to dokument kręcony latem i zimą w pociągach podmiejskich, które kursują pomiędzy Kijowem i kilkoma prowincjonalnymi miasteczkami. Twórcy filmu zapraszają do podróży w towarzystwie klasy robotniczej, wśród której znaleźli się głównie pasażerowie z marginesu i handlowcy. Podążając za kilkoma osobami i rodzinami z wagonu do wagonu, ze stacji do stacji, widz zagłębia się w ich codzienne troski i poznaje dylematy w budowaniu nowej tożsamości w rzeczywistości po rewolucji.

W programie znalazł się również nagrodzony na festiwalu Sundance odważny film reżyserki Iryny Tsilyk „Ziemia jest niebieska jak pomarańcza”. Tsilyk dokumentuje życie samotnej matki Anny i czwórki jej dzieci we wschodniej Ukrainie. Aby poradzić sobie z codzienną traumą spowodowaną życiem w strefie działań wojennych, Anna wraz z dziećmi wspólnie kręcą film o swoim życiu w Donbasie.

Na festiwalu ponownie pokazany zostanie film „Atlantyda” – kandydat do Oscara oraz zwycięzca tegorocznego Odesa International Film Festival, największego ukraińskiego festiwalu filmowego. To dystopijna opowieść o Siergieju, żołnierzu zamieszkującym wschodnią Ukrainę w niedalekiej przyszłości. Bohater, zmagający się z zespołem stresu pourazowego, ma problem z przystosowaniem się do nowej rzeczywistości. Przyłącza się do ochotniczej misji Czarny Tulipan, której członkowie ekshumują zwłoki żołnierzy. Tą pracą stara się zwalczać swoją traumę i szukać sił, by dalej żyć.

Największym problemem Donbasu po wojnie z Rosją z 2014 roku nie jest degradacja gospodarcza, ale katastrofa ekologiczna. Setki kopalni, z których wcześniej wypompowywano wodę, są teraz opuszczone i zalane. Zatruta woda dostaje się z nich do studni i rzek. Po kilku latach w tym regionie nie będzie wody pitnej, a Donbas zamieni się w martwą pustynię, taką jak Czarnobyl. Mój film opowiada o tej katastrofie – mówi reżyser, Walentyn Wasjanowicz.

Ponadto w tym roku festiwal zostanie poszerzony o filmy z państw Europy Wschodniej. W ramach sekcji „Nowa Europa Wschodnia” pokazany zostanie film dokumentalny „Striptiz i wojna”. Na peryferiach Mińska mieszka niezwykła para. Emerytowany podpułkownik, który utknął w postsowieckiej przeszłości, spędza swoje dni na kierowaniu regionalną organizacją weteranów, pisaniu artykułów wojskowych i esejów patriotycznych oraz organizowaniu spotkań ze studentami i kolegami. Dzieli dom ze swoim wnukiem Anatolem, który porzucił pracę inżyniera, aby realizować swoje prawdziwe powołanie jako striptizera. Marzy o założeniu własnego teatru erotycznego. Dziadek nie jest w stanie zaakceptować pasji wnuka i próbuje go nakłonić do powrotu do stabilnego życia. Konflikt pokoleniowy przekształca się w obraz współczesnej Białorusi i całego postsowieckiego regionu.

Na festiwalu nie zabraknie też produkcji historycznych, popularnych w ostatnich latach w ukraińskim kinie, takich jak „Czarny kruk” czy „U311 Czerkasy”.

W programie znajdzie się szereg wydarzeń towarzyszących, takich jak zajęcia dla dzieci, debata, wystawa fotografii, spotkania z twórcami filmowymi oraz projekcja niemego filmu Ziemia Ołeksandra Dowżenki z muzyką na żywo w wykonaniu zespołu Bastarda Trio. To ostatni film niemy Dowżenki i jednocześnie jedno z ostatnich arcydzieł kina niemego. Reżyser stworzył prawdziwie poetycką, głęboko humanistyczną opowieść o relacji między człowiekiem i naturą. To stosunkowo prosta, zgodna z radziecką ideologią historia konfliktu w otoczonej bujną przyrodą ukraińskiej wsi. Chłopi zachęceni docierającymi do nich nowymi ideami zakładają kołchoz. Młody i energiczny Wasyl sprowadza do wsi traktor, czym ściąga na siebie gniew kułaków - bogatych lokalnych gospodarzy.

Uznawana dziś za jedno z najsłynniejszych dzieł ukraińskiej kinematografii, awangardowa "Ziemia" doczekała się wielu kontrowersyjnych interpretacji i już po 9 dniach od premiery dystrybucja filmu została zakazana.

Kompozycje Bastarda Trio oparte na muzyce średniowiecznej i renesansowej oraz ich współczesne przetworzenia w wykonaniu zespołu tworzą idealną ścieżkę dźwiękową dla tego monumentalnego dzieła. Paweł Szamburski (klarnet), Michał Górczyński (klarnet kontrabasowy) i Tomasz Pokrzywiński (wiolonczela) grają w ścisłym kontakcie z obrazem, a ich narracyjna muzyka podkreśla filmowy przekaz
25 października podczas debaty Czy Ukraina to nadal Europa Wschodnia? zaproszeni paneliści zastanowią się jak ostatnie 5 lat zmieniło kulturę Ukrainy. Czas w trakcie i po Majdanie charakteryzował się wyjątkową aktywnością obywateli, którzy w obliczu niebezpieczeństwa bronili... no właśnie, czego? Czy chodziło tylko o ojczyznę i narodowość? Czy raczej o swobody obywatelskie, wolność jednostek i poszanowanie prawa nieobecne we wschodnich autorytaryzmach? Czy ukraińscy artyści mają większą swobodę wypowiedzi niż wcześniej? Czy twórcy z innych krajów postradzieckich znajdują w Kijowie bezpieczną przystań? Jak Ukraina pod tym względem wypada na tle Europy Środkowej?

W dyskusji panelowej wezmą udział: Oleksandra Iwaniuk (pisarka, dziennikarka), Ziemowit Szczerek (pisarz, dziennikarz), Tymur Jaszczenko (reżyser), Wołodymyr Szejko (dyrektor Instytutu Ukraińskiego), Anna Korzeniowska-Bihun (tłumaczka audiowizualna i literacka).

Gośćmi festiwalu będą też ukraińscy i polscy filmowcy, którzy wezmą udział w spotkaniach z widzami – zarówno w formie stacjonarnej, jak i on-line: reżyserki Iryna Ciłyk („Ziemia jest niebieska jak pomarańcza”) i Daria Onyszczenko („Zapomniani”) oraz reżyser filmu „U311 Czerkasy” Tymur Jaszczenko.

W ciągu czterech lat festiwal stał się rozpoznawalnym wydarzeniem dla mieszkańców Warszawy, a od zeszłego roku również Lublina. Poprzednie edycje pokazały, jak silna jest potrzeba rozmowy, wzajemnego poznania i zrozumienia. Chcemy, aby festiwal symbolicznie budował pomost pomiędzy Polakami i Ukraińcami, aby był okazją do partnerskiej rozmowy i wspólnej zabawy – mówią organizatorzy.

Po zakończeniu festiwalu w kinie, w dniach 2-9 listopada filmy z tegorocznego repertuaru będą dostępne w sieci na platformie www.mojeekino.pl 

Zakup biletów na pokazy w Warszawie możliwy jest na stronie internetowej oraz w kasie Kina Iluzjon. Karnety dostępne są w serwisach Going oraz Empik Bilety.   Pełen program festiwalu i szczegółowe informacje znajdują się na stronie www.ukrainaff.com