Projekt artystyczny „Poczekalnia” polega na stworzeniu tymczasowej, przyjaznej przestrzeni do siedzenia i czekania w obrębie dawnej Trybuny Honorowej na Placu Defilad w Warszawie.

Trybuna i jej otoczenie, mimo że od dawna nie posiada funkcji ideologicznej, jak dotąd nie zyskała żadnej innej. Ścisłe centrum stolicy oczekuje na zabudowę, jednocześnie na placu pojawiają się różnorodne inicjatywy i wydarzenia o charakterze tymczasowym. Należy do nich „dworzec autobusowy” dla autobusów podmiejskich i międzymiastowych - można nawet zaryzykować stwierdzenie, że międzynarodowych, gdyż właśnie tam kończy się trasa na linii Lotnisko Warszawa-Modlin – Warszawa.

Pomysł „Poczekalnia” zwraca jednocześnie uwagę na jeden z głównych problemów przestrzeni publicznej Warszawy. Człowiek – czy to spacerowicz czy podróżny – bardzo rzadko może poczuć się w mieście jak w domu...

Nasze codzienne użytkowanie miasta to w dużej mierze przemieszczanie się lub czekanie. Gdzieś jedziemy/idziemy, albo na coś czekamy. O ile jakość przemieszczania się, dzięki nowoczesnym środkom transportu, już uległa poprawie, to czekanie nadal nie zawsze należy do przyjemności. W sposób widoczny dotyczy to zwłaszcza węzłów przesiadkowych. Instalacja „Poczekalnia” wychodzi naprzeciw miejscu i jego użytkownikom. Wynika z przekonania, że pasażerom przydałoby się więcej wygody. Ludzie czekający na autobusy, ale także przechodnie i turyści, będą mogli usiąść, a także obserwować plac i nadjeżdżające autobusy.

Dodatkowo zmiana poprzedniej funkcji trybuny i jej ‘demokratyzacja’ stworzy kontrast z jej pierwotnym przeznaczeniem i będzie miała znaczenie symboliczne. Początkowo, instalację zobaczymy jako trybunę/podwyższenie w formie czerwonych stopni, która w trakcie uroczystości otwarcia zostanie zdekonstruowana tak, aby poszczególne elementy mogły służyć jako meble do siedzenia. Obiekt kojarzący się zatem z ideologią czy polityką zostanie zamieniony w większą liczbę elementów – użytecznych dla przechodniów i podróżnych.

„Pomysł Poczekalni pojawił się prawie dwa lata temu, kiedy miałam okazję wyruszać z Placu Defilad autobusem do Białegostoku. Plac był wtedy zupełną pustynią - z mega-przystankiem autobusowym i jedną przypadkową ławką. Pogoda nie rozpieszczała, ludzie przestępowali z nogi na nogę. Można było przekonać się… jak dworzec wyglądać nie powinien. Jednocześnie nad parkingiem była nieużywana trybuna honorowa, skąd jeszcze w latach 80-tych partyjni dygnitarze pozdrawiali pierwszomajowe tłumy. Pomyślałam, że warto wreszcie zmienić funkcję trybuny, przystosować ją do współczesnych realiów i ją ‘zdemokratyzować’.

Skoro już mamy tymczasowy dworzec w centrum miasta, przydałaby się Poczekalnia dla podróżnych. Jednocześnie Poczekalnia stanowi metaforę całego Placu Defilad. Plac oczekuje na zabudowę, stworzenie miejskiej agory i na odtworzenie zniszczonej w czasie wojny i po wojnie tkanki miejskiej.

Instalację traktuję jako pilotaż, przymierzam się do bardziej rozbudowanych wariantów oraz do badania socjologicznego mającego na celu uchwycenie „wędrówki ludów” na dworcu, a także poszukania odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób użytkowana jest ta przestrzeń w tej chwili, a czego użytkownicy oczekują od niej w przyszłości? Jaki może być dobry pomysł na zagospodarowanie trybuny?

Instalacja „Poczekalnia” to nowe tymczasowe miejsce użyteczności publicznej, a jednocześnie swoisty komentarz odnoszący się do specyfiki miejsca i jego tymczasowości.” - Kamila Szejnoch

Projekt: Kamila Szejnoch Kurator: Antoni Burzyński Wykonanie: Mariusz Maciejewski, Michał Kałużny

Projekt zrealizowany w ramach stypendium twórczego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Współpraca: Miasto Stołeczne Warszawa, Pałac Kultury i Nauki, „Plac Defilad”.

*Trybuna Honorowa znajduje się na wprost od wejścia do pałacu Kultury i Nauki - od strony ulicy Marszałkowskiej. Z przodu ozdobiona jest rzeźbionym orłem bez korony. Od 22 lipca 1955 miejsce to służyło władzy podczas defilad i pochodów pierwszomajowych - stąd pierwsi sekretarze KC PZPR i partyjni dygnitarze pozdrawiali maszerujące tłumy. Pod trybuną znajdują się nieużywane obecnie pomieszczenia, w tym dawny salonik wypoczynkowy dla dygnitarzy. Na trybunie miały miejsce historyczne wydarzenia, m.in. przemówienie Władysława Gomułki kończące epokę stalinizmu w 1956 roku.

Kamila Szejnoch (ur. 1978) zajmuje się przede wszystkim sztuką w przestrzeni publicznej - realizuje instalacje, rzeźby oraz interwencje miejskie. Jej projekty można było oglądać m.in. w Warszawie, Oslo, Belgradzie, Erewaniu, Birmingham, Kijowie, Seulu i Waszyngtonie. Jest absolwentką Wydziału Rzeźby na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (2005), Instytutu Polityki Społecznej na Uniwersytecie Warszawskim (2003), a także Dutch Art Institute (Public Research & Practice in Art) w Holandii. Była stypendystką Ministra Kultury, Funduszu Wyszehradzkiego oraz rządu Szwajcarii. Podczas realizacji swoich projektów współpracowała m.in. z Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” (Gdańsk), Galerią Studio (Warszawa), Incheon Art Platform (Korea Południowa), Smithsonian American Art Museum w Waszyngtonie.

Tak Kamila Szejnoch charakteryzuje swoją działalność:

„Pracuję w przestrzeni publicznej - robię instalacje, rzeźby i różnego rodzaju obiekty. Punktem wyjścia są dla mnie zazwyczaj istniejące miejsca - place, pomniki czy budynki. Odnoszę się do nich dodając nowe warstwy będące w kontraście do dotychczasowego stylu czy funkcji: Pierwsza warstwa to zazwyczaj forma zamknięta - tradycyjna, historyczna; druga - bardziej współczesna, otwarta, zabawna, interaktywna. Sfery, które pochłaniają mnie ostatnio to przede wszystkim historia i symbole miejskie - elementy, które mają wpływ na naszą tożsamość.

Jeden z moich projektów - Karuzela Zjeżdżalnia Huśtawka - polegał na sugestii zmiany funkcji pomników upamiętniających polsko-radzieckie braterstwo broni. Pomysł był próbą ożywienia martwych monumentów, a także zwrócenia uwagi na ich historię. Historia nie jest jednoznaczna, szczególnie ta związana z Pomnikiem Kościuszkowców. Dla mnie jest to pomnik propagandowy, rozumiem jednocześnie, że z perspektywy żołnierza - Kościuszkowca jest to słuszny hołd złożony jego ofierze. To przykład, jak bardzo inaczej może wyglądać historia z perspektywy pamięci zbiorowej i jednostki. Moim celem było podkreślenie tej złożoności, relacji jednostka a tryby historii; pokazanie kontrastu pomiędzy człowiekiem i gigantem - monumentalnym żołnierzem a drobną istotą huśtaną przez "łapę historii". Projekty, które robię mają często formę zabawek, co nie oznacza, że powstały ot tak, "dla zabawy". Sztuka i zabawa mają wprawdzie wspólny mianownik - zarówno prace artystyczne, jak i zabawki to makiety rzeczywistości - jednak dziecko bawiąc się zabawką traktuje ją często całkowicie poważnie. Biorę pod uwagę, że od odbiorcy zależy, czy moje pomysły traktowane są na poważnie czy na żarty. Oba podejścia się nie wykluczają.”

Nota kuratorska:

W swoich realizacjach Kamila Szejnoch często zmienia przeznaczenie istniejących miejsc, przestrzeni, obiektów. Nadaje im nową funkcję i nowe znaczenia. Treść pracy powstaje dzięki kontrastowi między zastanym, pierwotnym znaczeniem pewnej rzeczy, a jej aktualizacją, tym, jakie nowe, często kontrastowe, oblicze lub funkcję zyskuje dzięki jej interwencji. Kamila Szejnoch eksperymentuje ze sferą symboliczną. Na Placu Defilad pyta o funkcję przestrzeni publicznej.

Podobnie, jak w przypadku „Poczekalni” – często prace Kamili Szejnoch to realizacje podkreślające potrzebę odpowiedzi na jakieś zjawisko. Są to sytuacje w których pewne rozwiązanie wydaje się samo narzucać – jak konieczność przygotowania miejsca dla pasażerów na dworcu autobusowym na placu Defilad. Dworzec powstał z konieczności tymczasowego zlokalizowania przystanku autobusów. Jest to element naturalnego procesu kształtowania się miasta – potrzeba wymusza rozwiązanie, dyktowane przez życie. Projekt „Poczekalnia” wychodzi naprzeciw tej potrzebie i jest propozycją uporządkowania wyłaniającej się potrzeby stworzenia miejsca dla podróżnych czekających na autobusy. Jest to propozycja realnego usprawnienia funkcjonowania tego przystanku. Mamy nadzieję, że projekt zyska zainteresowanie, przyjmie się w tym miejscu i zostanie w praktyczny sposób rozwinięty.

Pokolenie, którego Kamila Szejnoch jest reprezentantką nie czuje się dobrze z monumentalizmem, z rozbuchaną reprezentacyjnością, wielkie, kamienne, zdehumanizowane budowle są mu raczej obce. Trybuna Honorowa na Placu Defilad nie posiada w tej chwili żadnej użytecznej funkcji. Jest obiektem przeznaczonym do pełnienia roli symbolicznej, czysto reprezentacyjnej, której czas użyteczności na dodatek przeminął – wraz ze zmianą ustroju. W swojej realizacji artystka na zmieni jej funkcję na zupełnie praktyczną. Znaczenie trybuny zostanie przekierowane z władzy na użytkownika, miejsce reprezentacji zostanie zwrócone ku mieszkańcom miasta. - Antoni Burzyński

Kamila Szejnoch „Poczekalnia”

28.08.2015 – połowa listopada 2015

Lokalizacja: Trybuna Honorowa na Placu Defilad w Warszawie*