Miejski Ośrodek Kultury w Dynowie zapraszana na dwudniowe wydarzenie w dniach 23 i 24 maja 2015 roku, złożone z dwóch części: widowiska  „Pogórzańskie wesele” oraz Wojewódzkiego Przeglądu Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych „Pogórzańska Nuta”. Obydwa przedsięwzięcia łączy temat tradycyjnych obrzędów weselnych występujących na terenie Pogórza Dynowskiego na przestrzeni 100 lat. Inicjatywa, o której mowa uzyskała dofinansowanie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach priorytetu: kultura ludowa i tradycyjna pod nazwą „Tam gdzie jeszcze pieją koguty” -  etnoperformans weselny”.

Co się działo do tej pory?

Od marca odbywają się warsztaty Laboratorium Podkarpackiej Tradycji (prowadzący: instruktorzy z Uniwersytetu Ludowego w Woli Sękowej, Monika Stopa (dizajn, scenografia, strój weselny), Joanna Sarnecka (taniec, obrzęd weselny), Marianna Jara (śpiew), Janina Paszko (przysmaki weselne), Andrzej Sowa (muzyka), Andrzej Kędzierski (śpiew), Krystyna Dżuła (teatralizacja), Elzbieta Klaczak - Łach (taniec), Wiesław Hadam (scenografia), Marek Pyś (teatralizacja, scenografia), Grażyna Malawska (taniec, śpiew); spotkania z etnografami (Joanną Sarnecką, Justyną Niepokój z Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej oraz Magdaleną Zych z  Muzeum Etnograficznego w Krakowie), socjologami (Joanną Bielecką – Prus i grupą studentów z UMCS w Lublinie), przedstawicielami Stowarzyszeń i Kół Gospodyń Wiejskich Pogórza (Ulanica, Pawłokoma, Dylągowa, Harta, Bachórz). Młodzież (40 osób) prowadziła badania terenowe i uczestniczyła w pracowniach Laboratorium (LO w Dynowie, Zespół Szkół Zawodowych w Dynowie, Gimnazjum w Dynowie). Wszystkie te działania prowadzą do opracowania scenariusza obrzędu i w efekcie do dwudniowego etnoperformansu weselnego.

Co jeszcze przed Nami ? (refleksje autorstwa Joanny Sarneckiej, etnografki)

Przed nami zasadnicza część budowania etnoperformance'u – kreacja w oparciu o materiał z badań, czy raczej wcielenie tego, co odnalezione w terenie pamięci. Ruch, który wywołał projekt w społeczności sam w sobie wart jest obserwacji i pobudza do refleksji. Staje się jasne, że samo pozyskiwanie wiedzy etnograficznej, informacji z terenu, nie ma żadnego znaczenia dla lokalnej społeczności. Natomiast działanie za pomocą środków raczej z dziedziny animacji, angażowanie i wzmacnianie pozycji eksperckiej mieszkańców sprawia, że – oprócz uzyskanej wiedzy terenowej – mamy do czynienia z faktycznymi procesami, z bardzo pozytywną zmianą społeczną.

W projekcie biorą udział przedstawiciele kilku sąsiadujących ze sobą wsi. Mimo tej terytorialnej odrębności, dzięki projektowi mają okazję do integracji i współdziałania. Nie ma rady, współpracując czasem trzeba twardo negocjować pewne rozwiązania, czasem można się na coś zgadzać, innym razem trzeba obstawać przy swoim. Ten proces uzgadniania stanowisk przy pracy nad elementami tradycji wzmacnia poczucie tożsamości lokalnej i świadomość tego, co faktycznie owa lokalność oznacza. Pojawiają się emocje i emocjonalny związek z własną tradycją. Sądzę, że nie może się zdarzyć nic lepszego dla jej zachowania.

Bardzo istotnym efektem projektu jest okazja do nawiązania międzypokoleniowych więzi. Młodzi uczestnicy, samodzielni i odpowiedzialni za zdobywanie wiedzy etnograficznej, stają się naturalnymi strażnikami pamięci swoich społeczności. Badania terenowe to okazja do spotkania. Oni dają swój czas, swoją uwagę i zaangażowanie, a dostają w zamian opowieść. Odtąd tradycja i historia będą miały dla nich konkretną twarz.

Na krok przed samym spektaklem wiem już, że będzie on po trosze właśnie o tym. Z weselnego kufra wyjmiemy suknię sprzed lat, by znów mogła stać się weselnym strojem. Nad jej ożywieniem czuwać będzie grupa etnodesignu pod okiem projektantki, Moniki Stopy. Nie zamkniemy tradycji w nieistniejącym świecie czasu przeszłego. Nasz spektakl będzie symboliczną próbą przeniesienia jej na drugi brzeg, ku przyszłości.

Czym jest etnografia performatywna?

Ponieważ podobne działania są nadal w Polsce zjawiskiem nowym chcielibyśmy przedstawić również założenia teoretyczne badań.

Performatyka sytuuje się jako obszar badań transdyscyplinarnych, czerpie z różnorodnych tradycji badawczych, takich na przykład jak etnografia, nauki społeczne, feminizm, studia kulturowe, psychoanaliza, teatrologia, kulturoznawstwo, sztuka. Badacz jest swobodny w doborze teorii i metod, za pomocą których będzie eksplorował rzeczywistość, a także ją prezentował odbiorcom. Performatywnie zorientowana etnografia wprowadziła nową formę prezentacji badań – etnoperformans, czyli teatralną wizualizację wyników badań.

Etnoperformans jako działanie artystyczne i społeczne może także być źródłem przyjemności zarówno dla twórców, uczestników i widzów, wynikającej z poszerzania świadomości, jej konfrontacji z rzeczywistością społeczną i kontaktów międzyludzkich.

Etnografia performatywna zatem to „sceniczne zaaranżowane ogrywanie sytuacji zapisanych w notatkach z badań etnograficznych” (.B.K. Alexander, Etnografia performatywne. Odgrywanie i pobudzanie kultury, w: N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Metody badań jakościowych, t.1, Warszawa 2009, s. 581.) Jest przykładem badań opartych na sztuce (artbasedresearch), w którym istotną rolę odgrywają nie tylko działania związane ze zbieraniem danych, ale także sposób ich prezentacji, który staje się częścią strategii badawczej. Jako metoda badawcza etnografia performatywna wprowadza nowe wartości do procesu badawczego i pełni unikalne, w porównaniu z innymi metodami, funkcje.

Etnografia performatywna, podobnie jak inne metody, wychodzi od postawienia pytań badawczych, następnie prowadzone są badania terenowe z wykorzystaniem zróżnicowanych metod zbierania danych, takich jak obserwacja uczestnicząca, wywiady pogłębione i narracyjne, doświadczenia badacza w terenie oraz jego osobiste przeżycia.

Aby dotrzeć do osobistych przeżyć uczestników, po realizacji etnoperformansu poprosimy ich o napisanie tekstu autoetnografii, dzięki której aktor – badacz będzie mógł przedstawić osobiste przeżycia połączone z refleksją. (II etap badań po realizacji widowiska w plenerze)

Etnografia performatywna włącza się w nurty antropologii w działaniu („badania w działaniu”), antropologii zaangażowanej w społeczne problemy, antropologii stosowanej. Antropologia performatywa jest autentyczna, bo dotyka aspektów „z życia wziętych”, czerpanych z przeżyć i emocji. Pozwala spojrzeć na osobiste historie w dystansem. Ma możliwość wywoływania w ludziach refleksji, co może pociągać za sobą zmiany społeczne. Dlatego na etapie opracowywania projektu przyjmujemy pewne założenia/koncepcje/ działań i badań, które w trakcie mogą ulec zmianie, gdyż oparte są o relacje międzyludzkie, wręcz z nich wyrastają.

Ponieważ nasz projekt to działania z młodzieżą proces badawczy to właśnie cykl działań, które nie mają ograniczeń koncepcyjnych. Rozwijają się one wraz z ich „odkryciami” badawczymi. Chcemy przeprowadzić naszych uczestników poprzez wyjątkowe działania na pograniczu eksperymentu badawczego i sztuki; chcemy aby po jago zakończeniu stali się dla innych źródłem zmian, inspiracją w działaniu.

Przy opracowaniu założeń koncepcji badań korzystano z artykułu Joanny Bieleckiej-Prus, „Wykład jako performens. Performens jako wykład. Performatywne wymiary praktyki badawczej”. Korzystano również ze strony: http://www.nowedrogi.ikm.gda.pl/index.php?page=abstrakty, mgr Magdalena Pietrewicz, Etnografia performatywna, czyli łączenie etnografii i teatru na przykładzie działań Ośrodka Nowy Świat w Legnicy.

Opracowanie koncepcji i opieka merytoryczna nad inicjatywą: Aneta Pepaś

Dokumentacja filmowa: Piotr Brożek

Dokumentacja fotograficzna: Daniel Gąsecki

projekt plakatu/grafika: Bartosz Rejmak Manufaktura Sanok

Więcej informacji: www.mok.dynow.pl

www.wesele.idynow.pl

https://www.facebook.com/mok.dynow.3?fref=ts