9 kwietnia ukazała się książka Piotra Lipińskiego "Anoda. Kamień na szańcu", opublikowana przez Wydawnictwo Agora i Muzeum Powstania Warszawskiego. Spotkanie z autorem odbędzie się 14 kwietnia w Warszawie.

Anoda to z rozmachem nakreślony portret Jana Rodowicza, jednego z bohaterów Szarych Szeregów. Pretekstem do jej powstania stała się próba wyjaśnienia okoliczności śmierci Anody po nagłym aresztowaniu go przez UB w 1948 roku. To poparty rzetelną wiedzą, latami poszukiwań, rozmów z ludźmi i bogatą dokumentacją obraz harcerza, żołnierza, patrioty. Jednak przede wszystkim to opowieść o człowieku z krwi i kości, o swojskim chłopaku, obdarzonym niezwykłą charyzmą i urokiem osobistym.

Anoda pokazuje także studium nietypowej więzi autora, Piotra Lipińskiego, który przez 20 lat krążył wokół tematu nieznanych okoliczności śmierci Rodowicza, z bohaterem swojej książki. Jak sam pisze:

Znam go od 20 lat. Zdążyłem się z nim zaprzyjaźnić, choć nigdy go nie spotkałem. To przyjaźń specyficzna. Pisarska. Jednostronna. Autor nie musi lubić postaci, które opisuje. Wystarczy, że je rozumie. Ale bywają tacy bohaterowie, z którymi chciałoby się zakumplować. Taki jest Janek.

Jan Rodowicz Anoda był legendą Szarych Szeregów. To on pierwszy rzucił butelkę z benzyną podczas akcji pod Arsenałem. UB przyszło po niego w Wigilię 1948 r. Dwa tygodnie później już nie żył. Oficjalna wersja mówiła: wyskoczył z okna czwartego piętra gmachu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Nikt z bliskich w to nie uwierzył. Wszyscy słyszeli o ubeckich torturach. Podejrzewano, że Anodę śmiertelnie pobito albo zastrzelono. Czy dowiemy się kiedykolwiek, jak było naprawdę?

Lipiński pierwszy reportaż o Anodzie opublikował w 1995 roku w Gazecie Wyborczej. Od tego czasu ze swoim bohaterem bardzo się zżył. Już wtedy, 20 lat temu, rozmawiał z ludźmi, dzięki czemu zdobył dużo więcej wiedzy, aniżeli zawierały dokumenty. Autor dotarł także do obu funkcjonariuszy UB, którzy przesłuchiwali Anodę w dniu śmierci. Jednak niektórzy świadkowie wciąż bali się mówić…

    Wszystko, co było związane z jego śmiercią, od początku budziło wątpliwości. Poczynając od najprostszego pytania: dlaczego go aresztowano? Przecież nie prowadził już żadnej konspiracji. Kto go przesłuchiwał? Polacy czy może Sowieci? Jak zginął? Śmiertelnie pobity czy zastrzelony? Od lat zadaję sobie pytanie: czy jeszcze odnajdę kogoś, kto zna odpowiedzi? A jeśli nawet ktoś taki wciąż żyje, czy zgodzi się na rozmowę o Anodzie? – zastanawia się na łamach swojej książki Lipiński.

Autor w wywiadzie dla PAP-u o Anodzie mówi tak:

To wspaniała postać. Był niezwykle odważny, można określić go mianem ryzykanta, bohatera czasów wojny. Doceniono jego zasługi, przyznając mu Virtuti Militari i Krzyż Walecznych. Także jako cywil świetnie się sprawdził. Po wojnie, choć komisja lekarska orzekła ponad osiemdziesięcioprocentowe inwalidztwo, rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej. Był niezwykle aktywny. Organizował ekshumacje żołnierzy z batalionu Zośka, traktował to jako obowiązek wobec poległych.

Jego wielką zasługą było udokumentowanie działań batalionu Zośka. Namawiał kolegów do pisania wojennych wspomnień. Dzięki temu powstały dwie znakomite książki – Batalion Zośka Anny Borkiewicz-Celińskiej oraz Zośka i Parasol Aleksandra Kamińskiego.

Piotr Lipiński ‒ reporter historyczny, przez niemal dwadzieścia lat związany z Gazetą Wyborczą. Autor wielu książek, m.in. Humera i innych, Raportu Rzepeckiego oraz cyklu o epoce Bieruta, składającego się z tomów: Bolesław Niejasny, Ofiary Niejasnego, Towarzysze Niejasnego. Laureat wyróżnień Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich oraz nominacji miesięcznika Press w kategoriach reportaż i wywiad. W 2009 roku otrzymał nagrodę prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich za dokument Co się stało z polskim Billem Gatesem, który posłużył za punkt wyjścia wydanej w 2014 roku książki Geniusz i świnie, opowiadającej o Jacku Karpińskim, żołnierzu Batalionu Zośka, a później konstruktorze słynnego komputera K-202.

Spotkanie z autorem odbędzie się 14 kwietnia o godz. 18.00 w Muzeum Powstania Warszawskiego. Rozmowę poprowadzi Michał Wójcik. Fragmenty książki przeczyta Lesław Żurek. Wstęp wolny.

Piotr Lipiński, Anoda. Kamień na szańcu
Premiera: 9 kwietnia 215 roku
Spotkanie z autorem: 14 kwietnia, godz. 18.00
Wydawnictwo Agora, Muzeum Powstania Warszawskiego