30 marca w Krakowie rozpocznie się jeden z najważniejszych europejskich festiwali poświęconych muzyce renesansu i baroku, Misteria Paschalia. Na tegorocznym festiwalu zaprezentują się mistrzowie muzyki renesansowej – Huelgas Ensemble.

Trudno przedstawiać ten zespół: znają go wszyscy zainteresowani muzyką dawną, zwłaszcza dawną polifonią wokalną. Huelgas Ensemble, którego nazwa pochodzi od sławnego rękopisu (Codex Las Huelgas), kierowany przez Paula van Nevela, określa najwyższe standardy w wykonawstwie muzyki renesansu już od ponad 40 lat. Oznacza to także, że w tym czasie wprowadził do standardowego repertuaru szereg zapomnianych arcydzieł. Do Krakowa przywiezie jedną ze swoich specjalności: Pasję wg św. Jana Cipriana de Rore.

XVI-wieczny kompozytor należy do ostatnich generacji franko-flamandzkich mistrzów, którzy działali we Włoszech, tworząc historię muzyki renesansu. Znany był – i jest – rzecz jasna głównie ze swoich madrygałów: schromatyzowanych, ciemnych w barwie i ekscytujących. Ich narracyjność, skupienie na tekście, były krokiem w kierunku barokowej seconda pratica, która miała nadejść w następnych pokoleniach – teoretycy sławiący styl oparty na słowie i jego znaczeniu nie mieli wątpliwości, że wśród poprzedników znajdował się Cipriano. Jego muzyka rozkwitała oczywiście w środowisku najbardziej naturalnym dla takiego repertuaru, na książęcych dworach północnych Włoch, przede wszystkim w wyrafinowanych kręgach rodu d’Este w Ferrarze, gdzie hołubione były różne przejawy awangardy.

Passio Domini Nostri Jesu Christi secundum Johannem wygląda jednak na tym tle nietypowo. Nie ma tu właściwej dla Rorego gęstości, na bok poszła komplikacja. A jednak kompozycja nie straciła napięcia. Przeciwnie – w dużej formie, jaką jest Pasja, właśnie ten sposób pisania pozwolił twórcy budować emocje, choć jednocześnie pozostawia słuchacza w stanie kontemplacji. Faktura i rytmika utworu jest stosunkowo prosta, kwestie Ewangelisty pojawiają się w najprostszym kontrapunkcie nota contra notam. To rzadkość we Włoszech i być może sugestia, że Pasja nie była przeznaczona dla tego środowiska.Wydrukowana przecież została w Paryżu, w roku 1557. Inna sprawa, że we Francji, której muzyka religijna pozostawała pod wpływami kalwińskimi, byłaby jeszcze większym wyjątkiem. Czy można ją zatem uznać za osobisty głos kompozytora, który chciał przekazać swój osobisty sposób przeżywania męki Chrystusa?

Taką interpretację, być może najbliższą klimatowi festiwalu Misteria Paschalia, podkreśla jeszcze wykonanie Huelgas Ensemble: z jednej strony muzykę urozmaicają wprowadzone w różnych fragmentach instrumenty, z drugiej – pozwalają one przekazać jeszcze dokładniej tekst ewangeliczny, gdy zastępują śpiewaków, pozostawiając jeden tylko – w pełni wówczas czytelny – głos wokalny. Wszystko dla podkreślenia wagi i znaczenia Słowa.