Teatr Polskiego Radia wręczył 1 grudnia swoje najważniejsze wyróżnienia – nagrody Wielkiego Splendora dla wybitnych twórców teatru radiowego. Wśród tegorocznych laureatów znaleźli się: Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Wiktor Zborowski, Jan Matyjaszkiewicz, Zofia Posmysz oraz Stanisław Brejdygant.

splendory-002Wielkiego Splendora, nagrodę Teatru Polskiego Radia dla aktora lub aktorki za wybitne kreacje w słuchowiskach oraz twórczy wkład na rzecz rozwoju i umacniania rangi radia artystycznego w Polsce, otrzymali Teresa Budzisz-Krzyżanowska oraz Wiktor Zborowski – popularni i cenieni aktorzy filmowi, teatralni, telewizyjni i radiowi.

Laureatem Splendora Splendorów im. Krzysztofa Zaleskiego, nagrody specjalnej przyznawanej od 2006 roku dla wybitnych postaci kultury, został Jan Matyjaszkiewicz – aktor teatralny, filmowy i radiowy, satyryk.

Za całokształt dorobku w dziedzinie twórczości radiowej Honorowym Wielkim Splendorem wyróżniono Zofię Posmysz, wybitną dziennikarkę Polskiego Radia, reportażystkę, scenarzystkę telewizyjną i filmową, autorkę słuchowisk, współtwórczynię powieści radiowej „W Jezioranach”.

Po raz piąty przyznano nagrodę Tele-Splendora im. Włodzimierza Ławniczaka – wręczaną twórcom swobodnie poruszającym się w świecie słuchowisk i spektakli telewizyjnych. Otrzymał ją Stanisław Brejdygant – aktor, reżyser, pedagog, scenarzysta, pisarz i dramaturg.

Tegoroczna gala odbyła się 1 grudnia w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego. Podczas uroczystego wieczoru zaśpiewali laureaci Wielkiego Splendora – Grażyna Barszczewska, Krzysztof Wakuliński, Krzysztof Gosztyła, Magdalena Zawadzka oraz młoda wokalistka Katarzyna Dąbrowska. Galę poprowadzili Anna Cieślak i Grzegorz Kwiecień.

Teatr Polskiego Radia przyznaje Splendory od 1988 roku. Dotychczas nagrodzono niemal 60 osób, a wśród nich wielkie, legendarne postaci, m.in. Aleksandra Bardiniego, Stanisława Brudnego, Stanisławę Celińską, Wieńczysława Glińskiego, Ignacego Gogolewskiego, Gustawa Holoubka, Kazimierza Kaczora, Krzysztofa Kowalewskiego, Irenę Kwiatkowską, Martę Lipińską, Wiesława Michnikowskiego, Bronisława Pawlika, Franciszka Pieczkę, Zofię Rysiównę, Henryka Talara, Janusza Zaorskiego.

WIKTOR ZBOROWSKI – LAUREAT NAGRODY WIELKI SPLENDOR 2014

Aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i radiowy; absolwent warszawskiej PWST (1973), związany z warszawskim scenami dramatycznymi: Teatrem Narodowym, Kwadrat, Na Woli, Studio, Syrena, OCH-Teatr. Od 1987 roku aktor Teatru Ateneum.

Swoje pierwsze kroki w zawodzie aktorskim stawiał – jeszcze jako student warszawskiej PWST – na deskach Teatru Narodowego, kierowanego wówczas przez Adama Hanuszkiewicza. Po ukończeniu szkoły został przyjęty do zespołu tego teatru. Na scenie narodowej zagrał kilkanaście ról, m.in. Domejkę w „Mickiewiczu”, Sylwiusza w „Jak wam się podoba” Shakespeare’a, Kelnera w „Stara kobieta wysiaduje”. Nieprzeciętnie wysoki, obdarzony temperamentem scenicznym i siłą komiczną stanowił efektowną podporę licznych widowisk rozrywkowych, estradowych i kabaretowych. Nie stronił jednak od ról w repertuarze poważnym. „Potrzebuję ich dla własnego rozwoju, trzeba od czasu do czasu poszukać czegoś innego. A potem wrócić, żeby znów się powygłupiać” – powiedział w jednym z wywiadów. W 1983 roku znalazł się w zespole Teatru Kwadrat (występującego wówczas także na scenie Teatru na Woli), od 1987 w Ateneum, gdzie wielki sukces odniósł jako Papkin w „Zemście” Aleksandra Fredry. Na tej scenie sprawdził się także w kabaretowych popisach wraz z Janem Kociniakiem, Marianem Opanią i Arturem Barcisiem, tworząc niezapomniany kwartet rewelersów i bawiąc zgrabnymi pastiszami szlagierów.

Pracę w teatrze z powodzeniem godzi z planem filmowym i telewizyjnym. Aktor zagrał w kilkudziesięciu produkcjach, spośród których warto wymienić choćby: „Ostatnie okrążenie”, „Dzień Wisły”, „Jan Serce”, „Miłość z listy przebojów”, „Urwisy z Doliny Młynów”, „CK dezerterzy”, „Misja specjalna”, „Kogel – mogel”, „Kuchnia polska”, „Ogniem i mieczem”, „Mała matura” czy serial „Ranczo”.

Od 40 lat współpracuje z Teatrem Telewizji Polskiej, gdzie stworzył wiele znakomitych kreacji aktorskich m.in. w spektaklach A. Łapickiego, J. Gruzy, M. Wojtyszki, A. Strzeleckiego, K. Zaleskiego, T. Kijańskiego, B. Borys-Damięckiej, J. Majewskiego, A. Minkiewicz, J. Zaorskiego, A. Domalika.

W Teatrze Polskiego Radia zagrał dziesiątki charakterystycznych ról zarówno w repertuarze klasycznym, jak i współczesnym, m.in. w słuchowiskach: „Bielszy niż śnieg” W. Terleckiego, „Wszystko dobre, co się dobrze kończy” W. Shakespeare’a, „Łaźnia” W. Majakowskiego, „Salto” T. Konwickiego, „Osiedle” L. Amejko, „Ciężkie czasy” M. Bałuckiego, „Nie moja broszka” K. Orłosia, „Królowa i Szekspir” E. Vilar, „Trylogia. Fuga alla polacca” Z. Wojnarowskiego.

TERESA BUDZISZ-KRZYŻANOWSKA – LAUREATKA NAGRODY WIELKI SPLENDOR 2014

Aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna; absolwentka krakowskiej PWST (1964), początkowo związana z Teatrem Rozmaitości, a potem z teatrami im. J. Słowackiego i Starym w Krakowie. Od 1984 r. grała na scenach teatrów warszawskich m.in.: Studio, Ateneum, Narodowy, Polski, Dramatyczny i Scena „Prezentacje”. Równocześnie występowała gościnie w teatrach krakowskich oraz na wielu innych scenach krajowych (m.in. w Poznaniu i Sopocie). Laureatka wielu prestiżowych nagród filmowych i teatralnych m.in. Złoty Ekran za role w przedstawieniach Teatru TV: „Żałoba przystoi Elektrze” i „Elżbieta królowa Anglii (1985), Nagroda im. A. Zelwerowicza za rolę Jokasty w „Edypie królu” Sofoklesa (2004), Wielka Nagroda za wybitne kreacje radiowe i telewizyjne na XIV Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji „Dwa Teatry – Sopot 2014”, odznaczona m.in. Złotym Medalem Gloria Artis – Zasłużony Kulturze (2005).

Teresa Budzisz-Krzyżanowska jest jedną z najciekawszych i najbardziej utalentowanych aktorek swojego pokolenia. Widzów podbiła zwłaszcza kreacjami w dramatach autorów z przełomu XIX i XX wieku m.in. Rachel w „Weselu” (1969) i Joanną w „Nocy listopadowej” (1974) S. Wyspiańskiego, tytułową rolą w „Pannie Julii” A. Strindberga (1997) czy Iriną Arkadiną w „Dziewięciu portretach z czajką w tle” wg A. Czechowa (1979). W 1984 roku została zaangażowana do warszawskiego Teatru Studio, gdzie grała w spektaklach Jerzego Grzegorzewskiego, m.in. Jenny-Knajpiarka w „Operze za trzy grosze” B. Brechta (1985), Muza w „La Bohemé” S. Wyspiańskiego (1993). Jednocześnie występowała gościnnie tworząc wybitne kreacje m.in. jako Hamlet (Stary Teatr w Krakowie, 1989, reż. A. Wajda) i Idalia w „Fantazym” J. Słowackiego (Teatr Ateneum, 1994, reż. G. Holoubek). W latach 1994-2004 należała do zespołu Teatru Narodowego, kontynuując współpracę z Jerzym Grzegorzewskim (m.in. Pallas-Atena w „Nocy listopadowej”, 1997; Gospodyni w „Weselu”, 2000). Ciekawą rolę stworzyła również jako Jokasta w „Edypie królu” Sofoklesa (Teatr Ateneum, 2004).

W swoim dorobku ma również dziesiątki pierwszo – i drugoplanowych ról w spektaklach Teatru Telewizji. Debiutowała w 1968 roku tytułową rolą w spektaklu Bogdana Hussakowskiego „Eugenia Grandet” Honoré de Balzaka. Często współpracowała z Ireną Wollen, Józefem Słotwińskim, Andrzejem Łapickim, Laco Adamikiem i Andrzejem Wajdą. Jej aktorstwo cechuje niezwykle szerokie emploi: gra kobiety silne, demoniczne, pełne wewnętrznych sprzeczności, ale i takie, którym nie brakuje liryzmu i subtelności. Porywa kunsztem w operowaniu melodią frazy, z której potrafi wyczarować bogactwo znaczeń. Za rolę Hanny Arendt w spektaklu Feliksa Falka „Rzecz o banalności miłości” otrzymała nagrodę aktorską na XIII Festiwalu „Dwa Teatry – Sopot 2013”.

Laureatka jest również znakomitą aktorką radiową. Przed mikrofonem debiutowała w końcu lat 60. w rozgłośni krakowskiej Polskiego Radia, gdzie współpracowała m.in. z Romaną Belczyk-Bobrowską, Lidią Zamkow i Wojciechem Markiewiczem. W Teatrze Polskiego Radia kreowała wielkie role w klasycznym i współczesnym repertuarze polskim i obcym. Zagrała w blisko 100 słuchowiskach. Na V Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry – Sopot 2005” otrzymała nagrodę aktorską za rolę kobiecą w słuchowisku „Matka” według sztuki Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii radiowej Jana Warenyci. Słuchowiska oraz audycje literackie z udziałem aktorki były wielokrotnie prezentowane na antenie ogólnopolskiej. Z ostatnich kreacji radiowych Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej możemy wymienić role w słuchowiskach Tomasza Mana „Katarantka” (2014), Ingmara Villquista „Kompozycja w słońcu” (2013), Zbigniewa Wojnarowskiego „Zabić motyla” (2012), Dany Łukasińskiej „Bazuka” (2010), Ronalda Harwooda „Garderobiany” (2010), Kazimierza Brauna „Królowa emigrantka, czyli rzecz o Helenie Modrzejewskiej” (2009). Aktorka jest również znakomitą interpretatorką poezji i prozy czytanej przed mikrofonem Polskiego Radia.

JAN MATYJASZKIEWICZ – LAUREAT NAGRODY SPLENDOR SPLENDORÓW 2014

Aktor teatralny, filmowy i radiowy, satyryk; dyplom PWST w Warszawie (1956); związany etatowo ze scenami warszawskimi: Teatrem Młodej Warszawy (1956-1957), Teatrem Klasycznym (1957-1959), Studenckim Teatrem Satyryków (1969-1971), Teatrem Rozmaitości (1971-1977), Teatrem na Woli (1977-1981) i Teatrem Polskim (1981-1991). W Teatrze Ateneum spędził jednak najwięcej sezonów (1959-1969) i ponownie od 1991 roku. Jest laureatem wielu prestiżowych nagród, m.in. Złotego Mikrofonu (2004) za mistrzowskie kreowanie postaci w „radiowym teatrze wyobraźni” oraz Feliksa Warszawskiego (2003) w kategorii najlepsza rola męska. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Interesuje się psychologią i numerologią.

W latach 80. definitywnie zrezygnował z grania w filmie. Całkowicie poświęcił się pracy w teatrze i radiu, zdecydowanie mniej w telewizji. Zagrał ponad 120 ról, a w teatrze telewizji i radia łącznie ponad 1000!

W bogatym katalogu ról laureata te zagrane w warszawskim teatrze Ateneum i Teatrze Polskim stanowią zdecydowaną większość: Michał w „Dużym jasnym” w reż. J. Markuszewskiego, Profesor w „Inkarno” w reż. W. Laskowskiej, Pan Punio w „Idącym o poranku” w reż. K. Dejmka, Hrabia Wacław w „Mężu i żonie” w reż. J. Warmińskiego, Polpoch w „Męczeństwie i śmierci Jeana Paula Marata…” w reż. K. Swinarskiego, Alcest w „Mizantropie” w reż. A. Żarneckiego, Czyczykow w „Martwych duszach” w reż. A. Strzeleckiego, Rejent Milczek w „Zemście” i Stomil w „Tangu” w reż. K. Dejmka, Herzl w „Mein Kampf” w reż. R. Glińskiego, Porogin w „Odchodził mężczyzna od kobiety” w reż. T. Zygadło, Szambelan w „Iwonie, księżniczce Burgunda” w reż. W. Śmigasiewicza i M. Wojtyszki, Pan Dulski w „Moralności pani Dulskiej” w reż. T. Zygadły.

W latach 50. rozpoczął, początkowo pod opieką Reny Tomaszowskiej, swoją przygodę z radiowym mikrofonem. Stworzył setki głównych i epizodycznych ról w repertuarze klasycznym i współczesnym. Był m.in. Olesiem w słuchowisku J. Krasińskiego „Czapa, czyli śmierć na raty”, Profesorem w „Operetce” W. Gombrowicza, tytułowym „Dzielnym wojakiem Szwejkiem” J. Haška, Malvolio w „Wieczorze Trzech Króli” i Poloniuszem w „Hamlecie” Shakespeare’a, Żuryłłem w „Ciężkich czasach” M. Bałuckiego. Nieprzerwanie, od lat 60., kreuje postać Henia Wilczewskiego, sąsiada głównych bohaterów powieści radiowej „W Jezioranach”. W jednym z wywiadów powiedział o sobie „Dokonałem, jak sądzę, właściwego wyboru. Kilkadziesiąt lat życia minęło jak jedna sekunda, ale czuję się spełniony. Gram od lat w teatrze, ale ciągle gdy jestem na scenie towarzyszą mi te same emocje, które czułem będąc debiutantem. Dla mnie ważne jest to, że nie żałuję niczego, co udało mi się zrobić”.

ZOFIA POSMYSZ – LAUREATKA NAGRODY HONOROWY WIELKI SPLENDOR 2014

Dziennikarka, reportażystka, pisarka, scenarzystka telewizyjna i filmowa, autorka słuchowisk, współautorka powieści radiowej „W Jezioranach”. Autorka powieści „Pasażerka”, „Wakacje nad Adriatykiem”, „Mikroklimat”, „Człowiek spod kaloryfera”, „Do wolności, do śmierci, do życia”. Laureatka licznych nagród i wyróżnień, m.in. „Złotego mikrofonu” (1969), Nagrody im. W. Hulewicza (2007), „Totus” (2013); odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970), Wielkim Krzyżem na Wstędze (2012), Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2013). W 2013 roku otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Miasta Oświęcim.

Urodziła się w Krakowie w 1923 roku. Podczas okupacji uczęszczała na komplety tajnego nauczania oraz kolportowała gazetki konspiracyjne. W kwietniu 1942 roku została aresztowana i deportowana do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Pracowała w kuchni obozowej, a potem pełniła funkcję pisarki w magazynie żywnościowymi. 18 stycznia 1945 roku została ewakuowana do KL Ravensbrück i Neustadt-Glewe. Wyzwolenia doczekała się dopiero w maju 1945 roku. Pobyt w obozach w dużej mierze określił krąg tematyczny jej utworów i charakter twórczości.

Po wojnie przeniosła się do Warszawy, gdzie ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała m.in. w „Głosie Ludu” jako korektorka, a następnie w Polskim Radiu, gdzie od 1960 roku współtworzyła, razem z Władysławem Milczarkiem i Andrzejem Mularczykiem, powieść radiową „W Jezioranach”. Rozgłos i uznanie przyniosło jej, specjalnie napisane do radia, słuchowisko „Pasażerka z kabiny 45” (premiera: 24.09.1959, z Aleksandrą Śląską i Janem Świderskim w rolach głównych), a następnie powieść pt. „Pasażerka” wydana w 1962 roku, na podstawie której powstał film w reż. Andrzeja Munka. W 1968 roku na motywach „Pasażerki”, Mieczysław Weinberg skomponował operę w oparciu o libretto A. Miedwiediewa. Jej światowa premiera na Festiwalu w Bregencji w 2000 roku stała się wielkim wydarzeniem artystycznym i ugruntowała pozycję „Pasażerki” jako jednego z najważniejszych dzieł o tematyce obozowej.

Zofia Posmysz jest autorką wielu słuchowisk i reportaży radiowych, głównie psychologiczno-obyczajowych i o tematyce obozowej, m.in. „Ave Maria”, „Czy to temat”, „Drzewo do drzewa podobne”, „Miejsce na ścianie”, „Odpis dyplomu”, „Sad”, „Smak jedyny, nie do opisania”, „Tor”, „Zanim mnie pani pozna”. Jej twórczość radiowa, prezentująca duże walory artystyczne, w istotny sposób wpływała na kształtowanie się programu literackiego Polskiego Radia.

STANISŁAW BREJDYGANT – LAUREAT NAGRODY TELE-SPLENDOR 2014

Aktor, reżyser, pedagog, scenarzysta, pisarz i dramaturg. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim, wydziału aktorskiego warszawskiej PWST (1960) i reżyserii w łódzkiej filmówce (1968). Jako aktor występował na deskach teatrów warszawskich: Narodowego, Powszechnego, Nowego i Dramatycznego, a także Teatru Bałtyckiego w Koszalinie, Teatru Polskiego w Poznaniu i Teatru Nowego w Łodzi. Jako reżyser pracował w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu i Teatrze Nowym w Warszawie. W swoim dorobku ma wielkie role szekspirowskie (w wieku 23 lat debiutował rolą Hamleta, później zagrał Ryszarda III) i udział w adaptacjach Dostojewskiego (Raskolnikow, Książę Myszkin), a także w wielu innych, m.in. jako Jazon w „Medei” Eurypidesa, Oktaw w „Kaprysach Marianny” A. de Musseta, Stalin w „Hitler-Stalin” – autorskiej adaptacji na motywach powieści W. Niekrasowa. Grał najczęściej w sztukach przez siebie reżyserowanych, a później – przez siebie napisanych.

Jako reżyser zrealizował kilkadziesiąt przedstawień teatralnych i telewizyjnych, wystawił m.in. „Wiecznego małżonka” i „Idiotę” Dostojowskiego oraz pięć oper (m.in. „Damę Pikową” P. Czajkowskiego). Ma w swoim dorobku kilka filmów, słuchowisk radiowych i widowisk plenerowych. Do historii przeszedł jego dubbing tytułowej postaci w brytyjskim serialu telewizyjnym „Ja, Klaudiusz”. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, był członkiem Zarządu Głównego ZASP-u, ZAIKS-u, PEN Clubu i ITI. Uczył aktorstwa, reżyserii i dramatopisarstwa na uczelniach amerykańskich i kanadyjskich. Jest autorem powieści i opowiadań, m.in. „Świt o zmierzchu”, „Być Bogiem”, „Maligna”, „Powiedz”, „Stypa”, „Testament” oraz dramatów: „Kolonia wyzwolenia”, „Wyzwolony”, „Próba”, „Golgota”, „Godzina z Führerem”. Ważne filmy i seriale to m.in.: „Wyspy szczęśliwe”, „Zakręt”, „Wilczyca”, „Lista Schindlera”, „Siedlisko”, „Klan”, „Sierpniowe niebo. 63 dni chwały”.

Dorobek radiowy Stanisława Brejdyganta liczy sobie kilkanaście słuchowisk (oryginalnych i opartych na adaptacjach własnych utworów), m.in. „Godzina z Führerem”, „Stacja dwunasta”, „Odwiedziny wodza”, „Wyzwolony”, „Golgota”. Stworzył dziesiątki aktorskich kreacji w słuchowiskach Teatru PR: „Akropolis” S. Wyspiańskiego (Priamus/ Izaak), „Obłęd” J. Krzysztonia (Markiz de Sade), „Cesarz” R. Kapuścińskiego (Teferra).

Zbigniew Zapasiewicz powiedział kiedyś o nim: „On szuka i zawsze będzie szukał. Jest skazany na wielość. Taki jego los”.