XIII Festiwal Prapremier w Bydgoszczy rozpoczęto w sobotę, 27 września 2014 roku, znakomitym spektaklem „Cienie. Eurydyka mówi:”, wyreżyserowanym przez Maję Kleczewską na podstawie tekstu Elfriede Jelinek; przedstawienie firmowane jest przez Teatr IMKA w Warszawie, Teatr Polski w Bydgoszczy i Teatr Capitol we Wrocławiu.

Jelinek próbuje tu oswajać nas ze śmiercią. Przedstawia swoje wyobrażenia o zaświatach. W tym celu dokonuje niejako przenicowania znanego mitu o Orfeuszu i po raz pierwszy w historii literatury pokazuje tę przypowieść z kobiecej perspektywy. To Eurydyka oprowadza nas po Polach Elizejskich. I ona decyduje czy chce wrócić do świata żywych, do królestwa Orfeusza - wielkiej gwiazdy pop, za którą uganiają się całe stada młodocianych fanek.

Napisany oryginalnym, poetyckim językiem, znakomicie też oddanym przez tłumaczkę Karolinę Bikont, monolog Eurydyki na scenie zostaje rozbity na wiele głosów. Podobnie, jak sama jej postać rozszczepiona na kilka różnych bohaterek. Dialogi kobiet przypominają w spektaklu rozmowy z programów telewizyjnych dla gospodyń domowych. Spektakl ma bowiem być pastiszem na współczesne powierzchowne ideały, połyskującą silikonową rzeczywistość i wewnętrzną pustkę człowieka.

Najgłębsze, najpiękniej poetyckie myśli autorki stały się tu kanwą dla piosenek Katarzyny Nosowskej. Spektakl jest bowiem swoistym mariażem teatru i muzyki. Wokalistka zespołu „Hey” po trosze wciela się w postać Eurydyki, po trosze stanowi jakby jednoosobowy chór z tragedii greckich. W tym przedstawieniu piosenki pełnią ważniejszą konstrukcyjnie rolę niż w „Babel” czy nawet „Podróży zimowej”. Niebagatelną też funkcję spełnia muzyka skomponowana przez lidera zespołu „Hey”, Pawła Krawczyka. Warstwa brzmieniowa idealnie zsynchronizowana jest z ruchem scenicznym i choreografią.

Ciekawie zakomponowana została też przestrzeń.Aktorzy z czterech stron oddzieleni są od widowni weneckimi lustrami. Nie widzą publiczności. Może być to nawiązanie do agorafobii Elfriede Jelinek, która od lat obserwuje świat zza szyby… Może też wiązać się z tematem umierania, a więc zamykania się na świat, samotności odchodzenia… A może to po prostu symbol zasklepionych w lustrzanej pułapce psychofanek idoli popkultury, modowych blogerek, zniewolonych powierzchownym blichtrem i urodą dziewczyn bez osobowości?

Spektakl „Cienie. Eurydyka mówi:” w swej stylistyce i języku teatralnym chwilami bardzo przypomina „Podróż zimową”. Zbliżony jest klimat, sposób narracji, podobne są nawet niektóre rekwizyty, jak lalki czy maski. W dużej mierze grają też ci sami aktorzy. Choć zupełnie inne charakterologicznie kreują postaci. Bo też temat jest inny. Lżejszy? Mimo wszystko - nie!

No bo czy śmierć, jakby na nią nie spojrzeć, to temat lekki? A wszechogarniająca świat głupota, kult ciała, urody i innych powierzchownych wartości? Toż to zagrożenie dla człowieczeństwa nie mniejsze niż zbrodnie i sadyzm. Bo funkcjonujące w majestacie prawa, powszechnej akceptacji i publicznego aplauzu. A przez to o wiele bardziej niebezpieczne.

Interesujące kreacje aktorskie stworzyli tu zwłaszcza Julia Wyszyńska w roli internetowej dyktatorki mody, Karolina Adamczyk jako wykreowana z szarej myszki gwiazda pop, czy wreszcie Michał Czachor w roli zagubionego clowna. Kolejny raz w inscenizacji Kleczewskiej Czachor z niesamowitym efektem podsumowuje całość artystycznej wypowiedzi niejako w imieniu Jelinek. Podobnie jak w „Podróży zimowej”, i w „Cieniach” przypadła mu rola alter ego autorki. I również tym razem wstrząsnął widownią.

Wieczorem na Małej Scenie, poza konkursem, pokazano "Historie bydgoskie", kameralny spektakl Artura Pałygi, w reżyserii Pawła Łysaka. Tym razem zebrano w nim osiem monodramów opowiadających dzieje miasta poprzez biografie prawdziwych lub wyimaginowanych mieszkańców; niekiedy bohaterami są znaczące dla tego grodu miejsca.

Najwcześniejszych czasów, bo roku 7986 p.n.e, a więc końca epoki polodowcowej sięga historia o starym szamanie, łowcy reniferów, opowiadana przez bydgoskiego kolejarza z obecnych Jachcic. W obu postaciach bawił i wzruszał Jerzy Pożarowski.

Ciekawy aktorsko monodram Małgorzaty Trofimiuk nawiązuje do postaci Kazimierza Wielkiego i jego związków z czternastowieczną Bydgoszczą.

Dzięki znakomitej, bardzo subtelnej i przewrotnej grze Małgorzaty Witkowskiej, tak oskarżona o czary i zakatowana na śmierć w 1638 roku zamożna bydgoska mieszczka, Katarzyna Paprocka, jak i współczesna matka rodziny samotnie spędzającą weekend w jednym z, o paradoksie, Rodzinnych Ogródków Działkowych imienia kaprala Benedy, to nie tylko fragment historii miasta, ale też szczególnie silne brzmiące oskarżenie mężczyzn o genetycznie wręcz zakodowaną w nich potrzebę złego traktowanie kobiet.

Oczarował publiczność postacią Franciszka von Brenckenhoffa, osiemnastowiecznego architekta, budowniczego kanału bydgoskiego, Roland Nowak.

Kreująca postać starego wynalazcy, przeistaczającego się w śpiewaczkę Klarę Dux - Alicja Mozga, nie tylko odkryła przed publicznością głębokie pokłady talentu komediowego, ale i wspaniałą skalę operowego głosu.

Znakomite obeznanie z trudną sztuką monodramu zaprezentował też Mieczysław Franaszek jako narrator historii o Łuczniczce.

Czasy drugiej wojny światowej przypomniał widzom Jakub Ulewicz, wcielając się w postać Albrechta von Alvenslebena z Ostromecka.

Najbardziej współczesna, a zarazem niezwykła, jest historia opowiadana przez Marcina Zawodzińskiego, a zatytułowana „Śmierć MÓZGU”. W chwili rodzenia się tego monodramu jego bohater nadal bowiem tętnił życiem i rozbrzmiewał wspaniałą, niepowtarzalną muzyką w zaułku ul. „Parkowej”.