Od 2 września w warszawskiej Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki będzie można oglądać wystawę zbiorową pt. Corpus zainspirowaną książkami autorstwa Jean-Luca Nancy’ego — jednego z najważniejszych współczesnych filozofów francuskich.

Corpus to wystawa prac odnoszących się do ciała i cielesności, zainspirowana książkami Corpus (2002) oraz Corpus II. Writings on Sexuality (2013) autorstwa Jean-Luca Nancy’ego. Jego twórczość wykracza poza utrwalone paradygmaty myślenia filozoficznego — tak naprawdę to filozoficzne poematy dotykające kwestii cielesności człowieka. Nancy podkreśla rolę, jaką ciało pełni w religii, szczególnie w chrześcijaństwie, gdzie ciało Boga stanowi rzeczywisty element obrzędu i wiary. Odnosząc się do tradycji chrześcijańskiej, przeciwstawia się jednak idei rozdzielenia ciała i duszy. Dla filozofa ciało i dusza są nierozdzielnym corpusem.

Święte ciała, nasze własne, boskie i nieboskie, cierpiące, w agonii — w sztuce znajdujemy wiele ich reprezentacji. Wystawę otwiera nawiązująca do renesansowego obrazu Andrei Mantegni Martwy Chrystus z 1466 roku praca Dominika Lejmana Status (godzina z timecodem): anonimowe martwe ciało ukazane w skrócie perspektywicznym i czas odmierzany pracą kamery — jedno z wielu martwych ciał bez szansy na powrót, czyli zmartwychwstanie. U Hannah Wilke w Tak mi dopomóż Hannah ciało artystki pokazane jest w podobny sposób, tyle że z głową na pierwszym planie. To antycypacja choroby artystki, mówiąc słowami Heideggera: bycia ku śmierci. Seria Ślady ciała Any Mendiety rejestruje przeżywanie własnej cielesności, doświadczanie jej, po wizualizowanie jej formy, części, skóry, krwiobiegu, serca.

Oszczędny formie w film Mendiety Znak krwi nr 2 to ślad po ciele, którego już nie ma. Mamy tu do czynienia z ontologią bytu, chociaż u Aliny Szapocznikow czy w pracach Magdaleny Moskwy można już mówić o onkologii rzeźby: wizerunku ciała chorego i poranionego. Ważną rolę odgrywa przedstawienie skóry, której Nancy poświęca tak wiele uwagi: jest ona tym pierwszym zewnętrzem, jakie postrzegamy, jakiego dotykamy i pożądamy — w pracach Moskwy, Marka Koniecznego czy Valie Export zmieniona chorobowo, pokryta sińcami lub erotyzującym tatuażem. Film Zbigniewa Libery Obrzędy intymne jest właściwie traktatem filozoficznym o ciele i jego śmiertelności. Z kolei szkielet to wewnętrzna konstrukcja ciała, której nie dostrzegamy, chyba że na zdjęciach rentgenowskich jak u Barbary Hammer (Sanctus), albo w pracy Mariny Abramović Akt ze szkieletem — przejmującego zestawienia nagiego ciała artystki ze szkieletem. Wreszcie emancypacja nagości — żywa rzeźba Vanessy Beecroft złożona z nagich kobiet ubranych jedynie w przezroczyste rajstopy i skonfrontowana z dobrze ubraną publicznością…

W książce Corpus II Nancy stawia tezę o centralnej roli więzi seksualnych jako zaczątku bycia ze sobą. Stale przypomina, że ludzkie ciała charakteryzuje płeć — jesteśmy ciałami seksualnymi. Stąd obecność Betty Thompkins i jej monochromatycznych obrazów aktów seksualnych i zbliżeń organów, które nie zawsze widzimy. U Nancy’ego słowo dotyk wydaje się najistotniejsze. To radość i ból. Przyjemność dotyku tego, co niedotykalne, bo to tylko dotyk własnej odrębności.

Artyści: Marina Abramović, Samuel Beckett, Vanessa Beecroft, Valie Export, Barbara Hammer, Marek Konieczny, Birgit Jürgenssen, Sigalit Landau, Dominik Lejman, Zbigniew Libera, Klara Lidén, Sarah Lucas, Jacek Malinowski, Ana Mendieta, Duane Michals, Magdalena Moskwa, Clifford Owens, Friederike Pezold, Adam Rzepecki, Santiago Sierra, Alina Szapocznikow, Betty Tompkins, Hannah Wilke

Jean-Luc Nancy (ur. 1940) — francuski filozof, autor ponad 30 książek i 300 artykułów. Urodzony w Bordeaux. Studiował biologię i filozofię na Sorbonie. Nancy jest emerytowanym profesorem filozofii na Université Marc Bloch w Strasburgu. Wykładał filozofię w Colmar, Berlinie, Irvine, San Diego oraz w Berkley. W 1995 roku został odznaczony Orderem Kawalerskim w uznaniu za zasługi dla kultury francuskiej. Nancy odnosi się w swojej twórczości często do filozofii Jacques’a Derridy. Wraz z nim współtworzył nurt dekonstrukcji w filozofii. Derrida napisał o nim książkę Le Toucher, Jean-Luc Nancy (On Touching — Jean-Luc Nancy, 2005). Nancy tworzy też prace analityczne, komentując takich klasyków jak Hegel. Do nieco innej kategorii jego twórczości należą dzieła Corpus czy Corpus II, które mają charakter filozoficznych poematów, w których Nancy skupia się na ludzkiej cielesności i jej sensie.

Kuratorka: Maria Brewińska
Współpraca: Katarzyna Stupnicka

Jean-Luc Nancy, Corpus
Wernisaż: 1 września 2014 roku, godz. 19.00
Wystawa potrwa do 19 października 2014 roku
Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie