W Teatrze Collegium Nobillium 25 lutego można będzie obejrzeć wyjątkowy pokaz, na który złożą się fragmenty sztuk klasycznego teatru nō, w wykonaniu japońskich artystów oraz ich polskich uczniów.

Teatr nō charakteryzuje się niezwykłą różnorodnością form scenicznych. Powszechnie wystawiane są więc pełne dramaty, w których udział biorą aktorzy oraz muzycy wszystkich specjalności ale i szereg form tanecznych i muzycznych przedstawianych w różnym składzie. Tym razem na scenie zaprezentowane zostaną tańce shimai.
Na scenie wystąpi zespół, na czele z Matsuim Akirą, aktorem shite, reprezentującym szkołę Kita, Ważnym Przedstawicielem Niematerialnego Dziedzictwa Kultury Japonii, współzałożycielem Polskiej Grupy Nō Ryokurankai.

Wprowadzenie: dr Jadwiga Rodowicz-Czechowska MKiDN, autorka polskiej sztuki nō, Strociel fortepianu oraz książek Aktor doskonały. Traktaty Zeamiego o sztuce nō i Boski dwumian. O przenikaniu rzeczywistości w teatrze nō

1. Hagoromo (Szata z piór, taniec shimai) - aktor główny, Niebianka: Matsui Akira, jiutai (chór): Yōko Fujii-Karpoluk i Ryokurankai Polska Grupa Nō

W Matsubara, nad zatoką Mio, pewien rybak znalazł olśniewającą szatę z piór, wiszącą na gałęzi sosny. Gdy miał zabrać skarb do domu zjawiła się Niebianka, do której szata należała. Bez szaty z piór nie mogła powrócić w Niebiosa, poprosiła więc rybaka aby jej ją oddał. Rybak nie chciał zwrócić szaty póki niebiańska istota nie zatańczy dla niego. Po chwili jednak, zawstydzony swym czynem, zwrócił zgubę. Niebianka uradowana założyła szatę i zatańczyła. Potem błogosławiąc ziemię, zniknęła pośród chmur w Niebiosach.

2. Atsumori ( imię głównego bohatera sztuki, taniec shimai) – aktor główny shite, duch Tairy no Atsumoriego: Jakub Karpoluk, jiutai (chór): Matsui Akira, Matsui Shunsuke, Richard Emmert, Kubo Hakuzan

Autorem dramatu Atsumori (tytuł to imię głównego bohatera) jest Zeami (1363?-1443?), aktor, dramaturg i autor traktatów teoretycznych dotyczących sztuk widowiskowych, do dzisiaj pozostający najważniejszym prawodawcą nō. Dramat należy do gatunku shuranō, czyli sztuk o duchach zmarłych wojowników, za główny temat ma potrzebę przebaczenia.
W bitwie pod Ichinotani, z ręki, służącego rodowi Minamoto, Kumagaia no Naozane, zginął młody arystokrata, Taira no Atsumori, wielbiciel gry na flecie. Po tym wydarzeniu, stary wojownik, Kumagai, w geście pokuty, porzucił dotychczasowe życie i wszedł na drogę ascezy, wybierając los buddyjskiego mnicha. Podczas wędrówki powraca na miejsce bitwy, gdzie spotyka żeńcę ścinającego trawy, któremu opowiada swoją historię. W drugim akcie, żniwiarz okazuje się być w istocie zagniewanym duchem Atsumoriego. Kumagai w poczuciu winy zmawia modlitwy aby ukoić żal młodzieńca, którego pozbawił życia. Atsumori przebacza swojemu zabójcy, po czym jego duch znika w zaświatach.
Dramat zostanie przedstawiony w konwencji shimai. Shimai (dosł. „taniec”) jest formą w której na scenie, aktor główny, prezentuje wybrany taniec z danej sztuki, towarzyszy mu chór śpiewający fragment dramatu. Tym razem widzom zostaną przedstawione dwa tańce, z części kuse oraz finałowej części kiri sztuki Atsumori.

3. Chikubushima (Na Wyspie Chikubushima, taniec shimai) – aktor główny shite, boski smok: Matsui Shunsuke, jiutai (chór): Matsui Akira, Richard Emmert, Kubo Hakuzan, Jakub Karpoluk, Yōko Fujii-Karpoluk {czas ok. 5 minut}

Dramat, nieznanego autora, należy do gatunku kami nō - sztuk o bogach. Wasal cesarza Daigo udał się wiosną na wyspę Chikubushima, leżącą na jeziorze Biwa, aby pomodlić się w świątyni bogini Benzaiten. Znalazł rybaka, który zgodził się go przewieźć przez jezioro i wsiadł na jego łódź. W łodzi, na wyspę, płynęła także młoda kobieta. Kiedy wędrowcy dotarli do brzegu wyspy, rybak zaprowadził wasala do świątyni, cały czas towarzyszyła im młoda kobieta. Mężczyzna zapytał rybaka, czy kobiety mogą przebywać na świętej wyspie? Rybak i młoda kobieta wspólnie odpowiedzieli wasalowi, że tak. Benzaiten to wszak bogini i nie zabrania kobietom modlić się w jej świątyniach. Opowiedzieli mu także o powstaniu świętej wyspy, po czym kobieta zdradziła, że nie jest istotą ludzką po czym weszła do świątyni. Stary rybak powiedział wtedy wasalowi że oto właśnie spotkali ducha jeziora Biwa po czym sam zniknął pośród fal. Mężczyzna udał się do świątyni i tam kapłana pokazał mu wiele skarbów. Wtedy w świątyni zjawiła się sama bogini Benzaiten i zaczęła grać boską muzykę. Kiedy księżyc wzeszedł nad taflą jeziora, wyłonił się z niego smok i błogosławiąc wszystkim żywym istotom podarował wasalowi cenny klejnot. Wspólnie, Benzaiten oraz smok, złożyli obietnicę: Benzaiten zstąpi na ziemię aby spełnić marzenia ludzi i wybawić ich od cierpienia a boski smok zamieszka na ziemi i sprowadzi pokój. Po złożeniu obietnicy Benzaiten zniknęła we wnętrzu świątyni a smok powrócił do jeziora.

4. Tsuchigumo (Pająk ziemny, taniec shimai) – aktor główny shite, pająk ziemny: Matsui Akira, aktor poboczny waki, Minamoto no Raikō: Matsui Shunsuke, jiutai (chór): Richard Emmert, Jakub Karpoluk, Kubo Hakuzan

Wielki wojownik, Minamoto no Raikō, zachorował i legł w łożu, żadne lekarstwa nie mogły mu pomóc. W nocy zjawił się u niego tajemniczy mnich i jął pytać się o stan chorego. Nieufny Raikō zapytał się o imię duchownego a ten zamiast je wyjawić począł recytować wiersz z cesarskiej antologii poezji Kokin shū: „Mój ukochany odwiedzi mnie dziś w nocy ponieważ pająk...”. Gdy Raikō przyjrzał się dokładnie, dostrzegł, że nocny gość to w istocie monstrualny pająk ziemny. Potwór ruszył do ataku ale mimo że wypuścił tysiące pajęczych sieci nie udało mu się związać wojownika. Raikō bowiem dobył słynnego miecza Hiza maru, który zawsze trzymał u wezgłowia i przy pomocy tego słynnego oręża, którym walczyli już jego przodkowie, zaatakował napastnika. Raniony ziemny pająk uciekł a Minamoto no Raikō odniósł kolejne zwycięstwo.

Spektakl japońskiego teatru nō

Teatr Collegium Nobilium
25.02.2013, godz. 13.00
Wstęp wolny

BIOGRAMY

Matsui Akira – aktor shite szkoły Kita, noszący tytuł Ważnego Przedstawiciela Niematerialnego Dziedzictwa Kultury Japonii. Rozpoczął naukę sztuki aktorskiej w wieku 7 lat. Wykazując się znaczącym talentem, w wieku 12 lat został bezpośrednim uczniem Kity Minoru, sprawującego funkcje XV w kolejności wielkiego mistrza szkoły Kita (jednej z 5, w obrębie klasycznego teatru nō, szkół aktorów shite). Z wielkim powodzeniem występował i nauczał w wielu miejscach w Japonii, m.in. w Teatrze im. Kity Roppeity oraz w Narodowym Teatrze Nō, w Tokio. W jego repertuarze znalazły się jedne z najtrudniejszych, w obrębie teatru nō, ról głównych, m.in. w dramatach: Dōjōji (Świątynia Dōjōji), Kurozuka (Czarny kurhan) i Atsumori. Od 30 lat Matsui Akira pozostaje aktywny w polu popularyzacji teatru nō poza granicami swojego kraju. Występował i prowadził warsztaty, nauczając sztuki aktorskiej, w USA, Kanadzie, Indiach, Wielkiej Brytanii, Polsce, Australii i Niemczech. Używając konwencji widowiska nō, układał choreografie, reżyserował i grał w bilingualnych spektaklach w teatrach w USA i Europie. wielokrotnie gościł w Polsce, występując i prowadząc warsztaty aktorskie, m.in. W Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie. W 2009 roku utworzył w Warszawie zespół praktyki teatru nō, Ryokurankai.

Richard Emmert – profesor Uniwersytetu Musashino w Tokio, kompozytor japońskiej muzyki tradycyjnej. W swojej działalności łączy aktywność artystyczną z naukową. Studiował, nauczał i występował w przedstawieniach nō, w Japonii, od 1973 roku. Licencjonowany nauczyciel sztuki aktorskiej szkoły Kita, posiadł także umiejętność gry na wszystkich instrumentach wykorzystywanych w teatrze nō. Współpracuje z tokijskim Teatrem Narodowym Nō, występował i nauczał m.in. w Japonii, USA, Australii, Indiach, Hong Kongu, Wielkiej Brytanii i Kanadzie. Wykształcony w klasycznym, japońskim repertuarze, reżyserował, grał i komponował muzykę także do wielu angielskojęzycznych sztuk nō (At the Hawk's Well, Pine Barrens i Pagoda). Założyciel i dyrektor artystyczny japońsko-amerykańskiego zespołu Theatre Nohgaku.

Matsui Shunsuke – aktor shite reprezentujący szkołę Kita. Występował w wielu spektaklach nō zarówno w Japonii, m.in. w Teatrze Nō w Nagoi, jak i poza jej granicami, w tym w Polsce. Kształcony przez swojego ojca, reprezentuje młode pokolenie aktorów nō. Z wielkim zapałem naucza sztuki aktorskiej japońską młodzież.

Kubo Hakuzan – rzeźbiarz masek teatru nō, mieszka i pracuje w Wakayamie. Jego masek używało wielu spośród najznamienitszych aktorów nō w Japonii. Artysta zajmuje się także profesjonalnie fotografią, specjalizując się w tematyce teatralnej. Od blisko czterdziestu lat studiuje sztukę aktorską nō szkoły Kita.

Yōko Fujii-Karpoluk - absolwentka Uniwersytetu Waseda w Tokio, pracuje w Zakładzie Japonistyki i Koreanistyki UW. Studiuje sztukę aktorską nō szkoły Kita, występowała w Japonii, Polsce i Niemczech. Wspólnie z mężem prowadzi Polską Grupą Nō Ryokurankai.

Jakub Karpoluk – dr, adiunkt na Wydziale Kultury Japonii PJWSTK, kulturoznawca i japonista. Stypendysta Japan Foundation, studiował na Uniwersytecie Waseda, w Tokio. Łączy działalność naukową i artystyczną, związaną z japońskim, klasycznym teatrem nō. Studiuje sztukę aktorską nō szkoły Kita. Występował w Japonii, Polsce i Niemczech, kieruje Polską Grupą Nō Ryokurankai.