Choć tegoroczny Malta Festival Poznań zakończył się oficjalnie na początku lipca, a do piątej edycji naszego jesiennego festiwalu - Nostalgia - jeszcze prawie miesiąc, to już jutro można zobaczyć kolejne wydarzenie przygotowane przy współudziale „Malty”. Chodzi o spektakl "Via Intolleranza II" - Christopha Schlingensiefa pokazywany w Teatrze Dramatycznym w Warszawie w ramach 3. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego WARSZAWA CENTRALNA 2012: „Mistyfikacje”. Będzie to pierwsza i jedyna w Polsce prezentacja scenicznej twórczości tego wybitnego artysty.

Via Intolleranza II to ostatnia sztuka Schlingensiefa, zmarłego przedwcześnie w 2010 roku reżysera teatralnego, operowego i filmowego, performera, twórcy instalacji, jednego z najbardziej kontrowersyjnych i zaangażowanych politycznie artystów niemieckich XX wieku. W swojej twórczości Schlingensief odnosił się wprost do najważniejszych problemów współczesności takich jak iluzoryczność demokracji i tolerancji, ideologiczna manipulacja mediów, wykluczenie z życia publicznego ludzi starych, niepełnosprawnych, bezdomnych i bezrobotnych, rosnąca w zatrważającym tempie polaryzacja społeczeństwa czy wygodnictwo i bierność społeczna prowadzące do wzrostu władzy państwa. Fenomen Schlingensiefa polegał na tym, że mówiąc o tych niezwykle ważnych, a spychanych na margines publicznego dyskursu kwestiach, posługiwał się - poza językiem filmu, teatru i opery – również popularnymi formatami współczesnych mediów, takimi jak telewizyjny quiz, casting czy reality-show, które pozwalały wyjść poza krąg odbiorców kultury wysokiej, a jemu samemu nadały status „celebryty” cieszącego się takim zainteresowaniem mediów jak popularni aktorzy, piosenkarze czy politycy. Schlingensief był artystą bezkompromisowym, który za pomocą często prostych środków demaskował obłudę, bezmyślność, konformizm i brutalność otaczającej go rzeczywistości. Ale był też człowiekiem obdarzonym dużą dawką surrealistyczno – dadaistycznego humoru, dlatego jego działania miały w sobie lekkość i były pozbawione pompatycznej retoryki. Jednym z jego pomysłów na zilustrowanie skali problemu bezrobocia w Niemczech było wezwanie wszystkich bezrobotnych do wspólnej kąpieli w jeziorze Wolfgang, nad brzegami którego stał letni dom ówczesnego kanclerza Niemiec - Helmuta Kohla. Z jego obliczeń wynikało, że poziom wody podniósłby się na tyle, że jezioro wystąpiłoby z brzegów i zalało daczę polityka. W innej swojej akcji, przeprowadzonej w Wiedniu, odwołał się do formatu programu Big Brother, jednak „mieszkańcami” ustawionego w centrum miasta kontenera nie byli ludzie godzący się na poniżające odarcie z prywatności dla sławy, tylko azylanci walczący o prawo pozostania w „lepszym” świecie. Znamienne jest to, że program wywołał oburzenie nie dlatego, że pokazał prawdę o tym jak ochoczo widzowie wcielili się w rolę selekcjonerów decydujących o cudzym losie, ale dlatego, że wyciągając na światło dzienne drażliwy temat i rzekomo „wykorzystując” biednych azylantów naruszył społeczne tabu i wygodne dla wszystkich poczucie własnej przyzwoitości. Schlingensief był też wizjonerem mającym głębokie i autentyczne poczucie misji i potrzebę spłaty długu jaki Europa ma wobec tzw. krajów Trzeciego Świata. Jego ostatnim wielkim projektem była budowa wioski operowej w Burkina Faso, pomysł porównywany często do fabuły słynnego filmu Wernera Herzoga Fitzcarraldo.

Via Intolleranza II jest spektaklem wyjątkowym, swego rodzajem testamentem, również dlatego, że jest to pierwszy wspólny projekt aktorów z zespołu Schlingensiefa i mieszkańców wioski operowej w Burkina Faso. Spektakl nawiązuje do słynnej opery Luigi Nono – Intolleranza 1960 z 1961 r., która była wyrazem stanowczego sprzeciwu artysty wobec rasizmu, nietolerancji i nadmiernej władzy państwa. Odwołując się do dzieła Nono i przetwarzając je, Schlingensief zastanawia się jak przesłanie tego wybitnego wytworu kultury europejskiej może być odczytane w kontekście afrykańskim. Nie chodzi mu jednak o pouczanie Afryki, lecz o stawianie istotnych pytań, również o to czy my, Europejczycy, jesteśmy rzeczywiście w stanie pomóc „Innym”, skoro nie radzimy sobie z własnymi problemami. Na ile potrafimy być tolerancyjni wobec „Obcego”, skoro brak nam tolerancji wobec nas samych?
Spektakl, który zobaczymy w środę 26 września o godz. 20:00 na Dużej Scenie Teatru Dramatycznego, pokazany będzie na festiwalu Warszawa Centralna w koprodukcji z Malta Festival Poznań. Warto przypomnieć, że w zeszłym roku „Malta”, wraz z wydawnictwem Ha!art, wydała książkę Christoph Schlingensief. Sztuka bez granic, która jest pierwszym tak obszernym opisem twórczości reżysera dostępnym w języku polskim.

Via Intolleranza II
koncepcja i reżyseria: Christoph Schlingensief
26 września 2012, godz. 20:00
Duża Scena Teatru Dramatycznego w Warszawie