Nakładem wydawnictwa MOCAK ukazała się publikacja poświęcona twórczości Mikołaja Smoczyńskiego pt. Czas przeszły. Na październik muzeum planuje zorganizowanie pierwszej z serii wystaw prezentujących dorobek artystyczny twórcy.

Publikacja Czas przeszły składa się z dwóch części: Komentarzy do prac zrealizowanych w latach 1980–1999 (autoreferat) oraz albumu fotograficznego Zbiór. Oba tomy są częścią spuścizny Mikołaja Smoczyńskiego przekazanej Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK przez spadkobierców. Jest to publikacja autorska, przygotowana oraz zakomponowana przez artystę. W pierwotnym założeniu oba tomy miały ściśle się uzupełniać. W ostatecznej wersji jednak artysta zrezygnował z pełnej współbieżności, tak że obie części pozostają w znacznym stopniu niezależnymi, choć uzupełniającymi się narracjami.

W tomie pierwszym znajduje się tekst autorski poruszający aspekty teoretyczne, ideowe oraz techniczne tworzonej przez Smoczyńskiego sztuki. Tom drugi zawiera kreacyjne fotografie autora dokumentujące jego działania artystyczne. Wydawnictwo stanowi między innymi doskonałe źródło poznania tej części twórczości artysty, która była realizowana w konkretnych przestrzeniach ekspozycyjnych na czas trwania wystawy i zachowała się tylko w postaci dokumentacji.

MOCAK w 2011 roku otrzymał w darze od spadkobierców Mikołaja Smoczyńskiego archiwum liczące 4080 negatywów, 2064 diapozytywów oraz dzieła artysty, w tym 36 autorskich plakatów do wystaw, 37 obrazów oraz szkiców do obrazów, ponad 961 autorskich odbitek fotograficznych zebranych w ponad 50 cyklach. Na archiwum składają się także teksty, części zdemontowanych instalacji, dzieła nieukończone lub w procesie, projekty plakatów, odbitki próbne, negatywy i diapozytywy ukazujące proces powstawania dzieła oraz eksperymenty z formą. Są tam również dokumentacje fotograficzne innych autorów pokazujące kolejne wystawy – miejsca przetworzone przez artystę. Archiwum jest zapisem tych zmian klatka po klatce, słowo po słowie, pozwalającym pełniej odebrać poszczególne, często pozornie tak do siebie podobne dzieła Smoczyńskiego. Smoczyński pozostawił również teksty teoretyczne, w których szczegółowo analizuje swoje realizacje, opisując ich stronę wizualną, odsłaniając przed czytelnikiem swój proces myślenia, podpowiadając drogi interpretacji.

Mikołaj Smoczyński (1955–2009) – związany z Lublinem, gdzie mieszkał i pracował od czasu studiów na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Twórca instalacji site specific oraz monochromatycznych fotografii, które często stanowią kreacyjny zapis jego działań w przestrzeniach galeryjnych. W twórczości artysty z trudem oddziela się działalność typowo rzeźbiarską od fotografii eksperymentalnej. Swoje prace prezentował na kilkudziesięciu wystawach indywidualnych, między innymi w San Diego (San Diego State University Art Gallery), Lyonie (E.L.A.C.), Nowym Jorku (Art in General Gallery, International Studio Program), Berlinie (ifa Galerie). Laureat wielu nagród, między innymi European Photography Award (1992), a także stypendiów artystycznych, między innymi Quint Kirchman Projects (San Diego, 1991), Fondation d’Art de la Napoule, Memorial Henry Clews (La Napoule, 1993) oraz International Program Studio (Nowy Jork, 2001). Obecnie dzieła Mikołaja Smoczyńskiego znajdują się w zbiorach najważniejszych instytucji kultury w Polsce oraz w wielu kolekcjach zagranicznych.

Mikołaj Smoczyński, Czas przeszły
t. 1: Komentarze do prac zrealizowanych w latach 1980–1999 (autoreferat)
Redakcja: Maria Anna Potocka
Projekt graficzny, DTP: Rafał Sosin
Wydawnictwo: MOCAK
Rok wydania: 2013

Mikołaj Smoczyński, Czas przeszły
t. 2: Zbiór
Redakcja: Maria Anna Potocka
Przekład: William Brand
Projekt graficzny, DTP: Rafał Sosin
Wydawnictwo: MOCAK
Rok wydania: 2013

Tom pierwszy ma osobne edycje w języku polskim i angielskim, a tom drugi (album) jest dwujęzyczny, polsko-angielski.