W znakomitej serii "Metropolie retro", wydawnictwo PWN, po Paryżu Belle Epoque, Nowym Yorku prohibicji, jazzu i gangsterów oraz Berlinie szalonych lat 20-tych, prezentuje tym razem Londyn epoki wiktoriańskiej i edwardiańskiej. I choć tytuł sugeruje, że album adresowany jest głównie do fanów Sherlocka Holmesa, postać słynnego detektywa i jego twórcy sir Arthura Conan Doyle'a nie stanowi motywu przewodniego publikacji, a jedno z zagadnień w niej omawianych, zjawiska składającego się na charakterystykę epoki. Trzeba jednak przyznać, że nawiązanie do tego bohatera literackiego skutecznie przyciąga uwagę potencjalnego czytelnika i działa na wyobraźnię - zatem idealnie spełnia swoją rolę.

63-letnie rządy królowej Wiktorii, będące prawdziwym historycznym ewenementem, otworzyły drzwi epoce, w której Imperium Brytyjskie było największym i najbogatszym mocarstwem w dziejach świata, zaś jego stolica świadkiem niebywałego postępu technologicznego i intelektualnego, jak i głębokich przemian społeczno - gospodarczo - kulturalnych; epoce, którą zakończyła śmierć Edwarda VII, co zbiegło się z upadkiem dawnego świata w wyniku majaczącej już na horyzoncie Wielkiej Wojny.
Publikacja Krystyny Kaplan wprowadza czytelnika w realia tejże epoki, przybliżając pokrótce historię brytyjskich monarchów: królowej Wiktorii oraz jej syna i następcy, Bertiego, Edwarda VII, by następnie przejść do rozdziałów prezentujących najbardziej charakterystyczne zjawiska, osiągnięcia cywilizacyjne, wynalazki i technologie, które znacząco poprawiły jakość życia w brytyjskiej metropolii i przyczyniły się do rozwoju komunikacji miejskiej.

Autorka ciekawie przedstawia przekrój wiktoriańskiego społeczeństwa - od uprzywilejowanej socjety po żyjącą w skrajnej nędzy biedotę. Bierze pod lupę obyczaje i rozrywki arystokracji, jak i sposoby na przetrwanie oraz podłą egzystencję pospólstwa. Opowiada o dekadentach, sufrażystkach, filantropach, artystach, literatach i uczonych wpisujących się w krajobraz nowoczesnej, światłej metropolii, których działalność dawała wyraz najnowszym prądom myślowym, kierunkom artystycznym i przemianom obyczajowym u progu XX wieku. Krystyna Kaplan szeroko omawia sylwetki czołowych literatów epoki: Charlesa Dickensa nazywanego "sumieniem wiktoriańskiego Londynu", Oscara Wilde'a, Rudyarda Kiplinga, Brama Stokera czy Arthura Conan Doyle'a, jak i reprezentantów innych ówczesnych trendów artystycznych - sztuk plastycznych, muzyki (nie zapominając o polskich twórcach, jak Fryderyk Chopin i Ignacy Jan Paderewski), teatru (Helena Modrzejewska, Sarah Bernhardt).

Rozwijająca się gwałtownie metropolia odkrywa przed czytelnikiem również swe mroczne oblicze; autorka opowiada o najsłynniejszym literackim detektywie, który już wówczas robił taką furorę, że po uśmierceniu przez twórcę w mieście zapanowała powszechna żałoba, zaś Conan Doyle poczuł się w obowiązku wskrzesić bohatera - traktując jego historię jako punkt wyjścia do przedstawienia pokrótce historii londyńskiej policji - Scotland Yardu, początków kryminalistyki oraz sylwetki najsławniejszego bodajże seryjnego mordercy wiktoriańskiej stolicy - Kuby Rozpruwacza i doktora Crippena - schwytanego dzięki najnowszemu wynalazkowi, telegrafowi.

"Londyn w czasach Sherlocka Holmesa" to przepiękny, niezwykle starannie wydany album, który dzięki licznym, doskonale dobranym grafikom oraz archiwalnym zdjęciom idealnie oddaje ducha epoki i klimat wiktoriańskiej metropolii. Należy jednak pamiętać, że nie jest to biografia miasta czy też jego monografia, ani nawet spójna opowieść o Londynie przełomu XIX i XX wieku, a raczej zbiór ciekawostek, anegdot i faktów składających się na charakterystykę miasta, jego obraz w konkretnym przedziale czasowym. Autorka potraktowała narzuconą sobie problematykę raczej hasłowo i wybiórczo, pewne zjawiska jedynie zasygnalizowała, serwując podstawowe i powierzchowne informacje; śmiem twierdzić, iż czytelnik, mający pewne pojęcie o realiach epoki, będący fanem twórczości któregokolwiek z wymienionych w publikacji pisarzy lub też mający na swoim koncie lektury pogłębiające omawiane przez Krystynę Kaplan zjawiska (np. "Sufrażystki" Lucy Ribchester), ciekawostkami zawartymi w albumie nie będzie zaskoczony ani specjalnie usatysfakcjonowany, właśnie ze względu na ich zdawkowe potraktowanie.

Wiele wynagradza odbiorcy przejrzysty układ stron, bogata szata graficzna oraz treść wzbogacana fragmentami listów , pamiętników czy próbek literackiej twórczości, dzięki czemu podziwianie albumu staje się prawdziwą przyjemnością. Radziłabym jednak traktować go jako źródło bardzo podstawowej wiedzy o brytyjskiej metropolii epoki wiktoriańskiej, zbiór ciekawostek, najważniejszych wydarzeń, odkryć i zdobyczy cywilizacyjnych, sylwetek najwybitniejszych przedstawicieli rozmaitych kierunków artystycznych oraz działaczy tego okresu, stanowiący dobry punkt wyjścia dla dalszej, samodzielnej eksploracji tematu. Wrażenia z lektury nieco psuje drukarski błąd polegający na braku części zdania w jednym z rozdziałów, co mam nadzieję zostanie poprawione w kolejnym wydaniu książki. Czytelnicy, którzy nastawią się raczej na wrażenia estetyczne i wczucie się w klimat epoki niż na poszerzenie i pogłębienie swojej wiedzy, z pewnością będą usatysfakcjonowani lekturą.