Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego zaprasza na cykl wykładów otwartych pt. „Dlaczego II wojna światowa zaczęła się w Polsce? Ład wersalski a pokój w Europie”.

Prowadzenie: prof. Marek Kornat
Wykład piąty: „Nowe Państwa w Europie - czynnik destabilizacji?”

Data: 3 października, godz. 17.30
Miejsce: Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami (Warszawa, ul. Foksal 17, III piętro)

Najbliższy wykład:

Wykład poświęcimy państwom narodowym powstałym w rezultacie rewolucji geopolitycznej, jaką wywołała Wielka Wojna (1914-1918). Międzywojenna Europa Międzymorza to nowe państwa: Polska, Czechosłowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Jugosławia. Rumunia została znacznie powiększona. Każde z nich starało się realizować własną politykę, otrzymawszy szansę narodowej egzystencji i kształtowania porządku w niezależności od obcego dyktatu.

Zgodnie z anglosaską tezą historyczną powstanie nowych państw zburzyło równowagę sił w Europie. Teoria głosząca, że rozbicie imperiów przyniosło staremu kontynentowi wyłącznie anarchię i problemy, wciąż ma licznych rzeczników. Dyskurs ten dominuje na arenie międzynarodowej.

Konieczna jest polemika z takimi poglądami. Należy bowiem pamiętać, że to nie nowe państwa wywołały kolejny konflikt światowy. Ład wersalski nie rozpadł się sam z siebie. Został najpierw naruszony przez III Rzeszę – za przyzwoleniem prowadzących politykę appeasementu mocarstw zachodnich. Następnie przemocą zburzyły go dwa sprzymierzone mocarstwa totalitarne, co symbolizuje pakt Hitler-Stalin.

Fundatorzy porządku wersalskiego – mocarstwa dawnej Ententy – nie potrafili go skutecznie bronić. Pragnienie odwetu za klęskę i osłabienie było w Berlinie i Moskwie bardzo silne. Od Rapallo (1922) świat dostrzegał te dążenia, ale tylko Polska próbowała w przemyślany sposób budować „trzecią siłę” między Niemcami a Rosją. Jej działaniom zabrakło jednak wystarczającego potencjału.

Na przestrzeni dwudziestolecia żadne z mocarstw dawnej Ententy nie prowadziło przemyślanej i skutecznej polityki wobec narodowych państw Międzymorza, tak aby doprowadzić do wzmocnienia ładu terytorialnego, który stworzono podczas paryskiej Konferencji Pokojowej. Ta niewygodna prawda powinna „przebić się” w niekończącej się debacie o przyczynach II wojny światowej.

O cyklu:

Zamysłem cyklu nie jest przedstawienie historii stosunków międzynarodowych w dwudziestoleciu międzywojennym, ale polemiczne spojrzenie na utarte opinie i interpretacje dotyczące genezy II wojny światowej. Powodów do sporów jest bowiem wiele.

Obrony wymaga ład wersalski, który historiografie rosyjska i wielu narodów zachodnich obarczają odpowiedzialnością za nową wojnę – jeszcze okrutniejszą niż pierwsza. Małe państwa, powstałe w następstwie krachu imperiów (Niemiec, Rosji i Austro-Węgier), często uważane są za źródło bałkanizacji Europy i chaosu, który doprowadził do katastrofy. Locarno i appeasement wciąż mają swoich obrońców. Związek Sowiecki bywa postrzegany jako pokojowe państwo na uboczu Europy. II wojna światowa jawi się konfliktem wywołanym przez Hitlera – działającego w pojedynkę nieobliczalnego dyktatora, podczas gdy w rzeczywistości sowiecka Rosja udzieliła mu istotnego wsparcia, o czym niewielu pamięta.

Na kolejnych spotkaniach uczestnicy spotkania będą zastanawiać się nad przyczynami wielkiego konfliktu światowego i podejmą polemikę z utartymi, a czasami błędnymi opiniami. Nie można dziś zaoferować nowych ustaleń co do faktów – te przecież pozostają od dawna znane. Warto jednak podjąć próbę nowej interpretacji kwestii po stokroć rozpatrywanych przez historyków. Badanie problematyki stosunków międzynarodowych w XX wieku zeszło w polskiej nauce na dalszy plan. Celem spotkań jest do tych spraw powrócić – wspólnie zastanowić się nad prawdziwością tez uznanych za oczywiste, na nowo zinterpretować fakty. Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami jest do tego dobrym miejscem.

Kolejne wykłady:

6. Czy Niemcy Hitlera można było powstrzymać? – 24.10
7. Appeasement – uczciwa oferta czy wielkie złudzenie? – 21.11
8.Sprzysiężenie dwóch totalitaryzmów. Czy świat mógł uniknąć 23 sierpnia 1939 r.? – 19.12

Prof. Marek Kornat (Instytut Historii PAN, Wydział Prawa i Administracji UKSW)

– historyk i sowietolog. Zajmuje się historią dyplomacji i stosunków międzynarodowych w XX wieku oraz dziejami polskiej i zachodniej myśli politycznej i sowietologii. Gościł naukowo m.in. w Centre national de la recherche scientifique w Paryżu, na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku i w Leibniz-Institut für Europäische Geschichte w Moguncji. Laureat licznych nagród i stypendiów. Wydał m.in. „Bolszewizm – totalitaryzm – rewolucja – Rosja. Początki sowietologii i studiów nad systemami totalitarnymi w Polsce” (1918-1939) (2003-2004), „Polityka zagraniczna Polski 1938–1939. Cztery decyzje Józefa Becka” (2012).

Wielkie pytania o wiek XX – cykle wykładów otwartych

Projekt stanowi nawiązanie do praktyki życia akademickiego w krajach anglosaskich. Uczeni zaproszeni do wygłoszenia cyklu wykładów, będących całościowym, autorskim ujęciem pewnego generalnego problemu badawczego, na kolejnych spotkaniach stopniowo konfrontują swoje tezy z publicznością. Wykłady pozwalają śledzić i uczestniczyć w procesie narodzin wybitnych dzieł, które często wchodzą do kanonu światowej humanistyki. Podczas kolejnych cyklów wykładów, autorzy specjalizujący się w różnych dziedzinach podejmą próbę syntetycznego spojrzenia na jedno z fundamentalnych zagadnień, kluczowych dla zrozumienia wieku XX i polskiego doświadczenia dwóch totalitaryzmów. Na podstawie wykładów powstaną książki, które zostaną wydane nakładem Ośrodka.

Więcej szczegółów: www.obnt.pl