Muzeum Historii Żydów Polskich zaprasza na wystawę Żyd, Polak, legionista 1914–1920.

Otwarcie ekspozycji zbiega się z 100. rocznicą wybuchu I wojny światowej oraz 100. rocznicą powstania Legionów Polskich – legendarnej formacji, która przyczyniła się do odzyskania przez Polskę niepodległości. Wystawa będzie czynna od 24 lipca do 3 października.

Losy, postawy i twórczość żydowskich legionistów Piłsudskiego oraz losy żydowskich cywilów na ziemiach polskich pod różnymi okupacjami są tematami przewodnimi wystawy. Przedstawia ona złożone relacje polsko-żydowskie w czasie odzyskiwania przez Polskę niepodległości w okresie: I wojny światowej, walk o granice oraz wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku.

Żydowscy legioniści Piłsudskiego stoją w jednej linii z innymi bohaterami walk o wolność Polski: legendarnym oficerem okresu insurekcji kościuszkowskiej Berkiem Joselewiczem, żydowskimi powstańcami styczniowymi, wreszcie Żydami walczącymi w powstaniu warszawskim.

Wywodzący się najczęściej z kręgów galicyjskiej inteligencji żydowscy żołnierze Piłsudskiego współtworzyli legionowy etos. Przyczyniali się również do wykreowania mitu Legionów, który okazał się trwałym fundamentem polityczno-kulturowym dwudziestolecia międzywojennego. Tym bardziej na uwagę zasługują prezentowane na wystawie dzieła malarza I Brygady Leopolda Gottlieba oraz Henryka Hertza-Barwińskiego, wszechstronnie uzdolnionego syna żydowskiego powstańca styczniowego.

Żydzi służyli we wszystkich armiach głównych stron wojennego konfliktu. Dlatego w narrację wystawy wplecione są również losy, dzieła i archiwalia odnoszące się do polskich Żydów, walczących na innych niż legionowy frontach. Każda z takich prezentacji wiąże się z obiektem stanowiącym wystawiennicze cymelium. I tak widz może zapoznać się z treścią niepublikowanego dotąd listu z frontu francusko-pruskiego, pisanego po polsku przez słynnego malarza Mojżesza Kislinga do Matyldy Aszowej, żony nie mniej znanego pisarza Szaloma Asza. Tuż obok znajduje się aparat fotograficzny Voigtländer Bergheil, którym Wilhelm Russ, ceniony fotograf z Borysławia, na usługach armii austriackiej dokumentował cmentarze i miejsca pamięci powstające na bieżąco podczas wojny.

Przypomnienie żydowskich ochotników-legionistów oraz kwestii polskiej i żydowskiej w tyglu Wielkiej Wojny i wojny 1920 roku, wpisuje się w misję Muzeum Historii Żydów Polskich. Atmosfera tych burzliwych lat tłumaczy wiele napięć i zjawisk okresu międzywojnia. Tym samym wystawa służy przełamaniu stereotypu Żyda, rzekomo biernego wobec walki o Polskę, i niesie klarowny przekaz: Żydzi polscy wielokrotnie w swej historii opowiadali się czynem za polską racją stanu.

Jednym z bohaterów wystawy jest Leopold Gottlieb, jeden z najciekawszych artystów żydowsko-polskich pierwszych dekad XX wieku, żołnierz Pierwszej Brygady, który przeszedł cały szlak legionowy, a na przełomie 1918 i 1919 roku uczestniczył w polsko-ukraińskich walkach o Lwów. Wykonał on na linii frontu oraz na jego tyłach kilkaset rysunków, przedstawiających wodzów legionowych (w tym kilka portretów brygadiera Piłsudskiego) i współtowarzyszy broni, uwiecznił także sceny z legionowego życia.

Na ekspozycję składają się rzeźby, obrazy, rysunki i grafiki oraz przykłady twórczości na usługach wojennej i wojskowej propagandy, m. in. filmy propagujące polski czyn zbrojny. Widzowie zobaczą też mało znane zdjęcia niemieckich i austriackich fotografów frontowych, a także okolicznościowe pierścienie legionowe i oryginalny mundur legionowy.

Kurator: Artur Tanikowski
Kurator organizacyjny: Ewa Witkowska

Żyd, Polak, legionista 1914–1920
Od 25 lipca do 3 października 2014 roku
Muzeum Historii Żydów Polskich