Od 22 grudnia w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli będzie można oglądać wystawę Przędzy barwnej nić… Zadziwiający świat kolorów w ludowej tradycji, prezentującą proces powstawania nici i barw pochodzenia naturalnego oraz ich zastosowanie w polskiej tradycyjnej kulturze ludowej.

Kolor, jego symbolika w dawnym stroju lasowiackim, tajniki naturalnego barwienia, to tematy przewodnie wielowątkowej wystawy etnograficzno-przyrodniczej, która dawne tradycje pokazuje nie tylko poprzez eksponaty, ale także w sposób nowoczesny i interaktywny, umożliwiając doświadczalne poznawanie tej dziedziny – z pogranicza wiedzy, sztuki i magii – jaką jest barwiarstwo, w mini-laboratoriach i poprzez atrakcyjne animacje edukacyjne na ekranach dotykowych. Wystawa zachęca do poszukiwań i działań w obrębie podanej tematyki także po wyjściu z muzeum.

Przyroda była i jest nadal dla człowieka wielkim źródłem inspiracji. Świat natury w swym bogactwie wydaje się ciągle zaskakiwać i pozostaje dla niego nieustannym polem badawczym. Na przestrzeni wieków bywało, że w pochodzie tryumfującej techniki odchodzono od natury, na rzecz nowych rozwiązań cywilizacyjnych i ekonomicznych. Dzisiaj coraz częściej mówi się o powrocie do natury i ekologicznym sposobie życia, przywołując i odtwarzając ginące lub całkowicie zapomniane, archaiczne zajęcia. Wiedza o świecie przyrody, jaką posiadali nasi przodkowie, jest imponująca. Żyli zgodnie z naturą, obserwując ją i korzystając z jej dobrodziejstw. Potrafili wykorzystywać właściwości wielu roślin do pozyskania włókna na odzież i barwnika do upiększenia tkanin.

Wystawa Przędzy barwnej nić… prezentuje osobliwą relację, zależność człowieka i natury oraz umiejętne jej wykorzystanie w ludowej tradycji. Pokazuje nie tylko bogactwo świata natury, ale także jego wpływ na kształtowanie się świata kultury. Ekspozycja przedstawia proces powstawania nici i barw pochodzenia naturalnego oraz ich zastosowanie w polskiej tradycyjnej kulturze ludowej, zwłaszcza w regionie lasowiackim.

Założeniem wystawy jest prezentacja znanego niegdyś powszechnie procesu pozyskiwania włókna, nici, tkaniny z roślin uprawianych przez ludność wiejską, oraz odtworzenie zapomnianych na wsi lasowiackiej sposobów barwienia nici z naturalnych surowców i popularyzacja lasowiackiego haftu.

Jednocześnie wystawa przybliża znaczenie kolorów w różnych aspektach życia dawnych mieszkańców wsi lasowiackiej, szczególnie w kontekście kolorytu nici i tkanin. Ich barwa i jej rola w sferze symbolicznej znalazła także wydźwięk w bogatej obrzędowości oraz lecznictwie ludowym.

Dla zobrazowania problematyki, na wystawie zostało pokazanych kilkadziesiąt eksponatów etnograficznych, w tym dawne narzędzia służące do pozyskiwania nici i płótna oraz stroje ludowe eksponujące unikatowe przykłady ludowego haftu występującego niegdyś w regionie lasowiackim, pochodzące głównie z przełomu XIX/XX w.

Część przyrodnicza obejmuje specjalnie przygotowane dla celów ekspozycji surowce pochodzenia roślinnego: naturalne barwniki i rośliny włóknodajne. Ten świat przyrody można obserwować i badać także za pomocą mikroskopów, natomiast stanowisko laboratoryjno-techniczne daje możliwość poznania tajników barwienia, zachęca do samodzielnych doświadczeń i zabawy w barwienie nici i tkanin.

Na materiał archiwalny złożyły się fotografie i projekcje filmów dokumentujących zanikające tradycje rękodzielnicze: wykonywanie haftu ludowego i obróbkę lnu prezentowane przez znane i cenione twórczynie ludowe kultywujące dawne tradycje. Obok prezentacji multimedialnych zostały przygotowane na interaktywnych ekranach dotykowych dwie animacje Wyszywanie na ekranie i Kod koloru, opracowane z myślą o najmłodszych. Za pomocą nowoczesnego języka wizualnego, dostosowanego do percepcji dzieci, niosą treści merytoryczne i przybliżają sposób wykonywania ludowych haftów oraz wiedzę o naturalnych barwnikach i symbolikę kolorów w bogatej obrzędowości i wierzeniach ludowych. Najmłodsi zaproszeni są również do gry – zagadki w przestrzeni muzealnej.

Wystawie towarzyszy publikacja wydana w języku polskim i angielskim, swoisty poradnik barwierski, zawierająca m.in. receptury barwierskie i opis najważniejszych roślin barwierskich.

Eksponaty etnograficzne i archiwalne prezentowane na wystawie pochodzą z Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Etnograficznego im. Franciszka Kotuli Oddział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli, Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie i zbiorów prywatnych, a materiał przyrodniczy pozyskano dzięki współpracy z Instytutem Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu oraz Katedrą Entomologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.

Wystawa powstała w ramach projektu Świat kolorów w ludowej tradycji dofinansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Kurator wystawy i koordynator projektu: Elżbieta Skromak