Jedna z najsłynniejszych – obok „Nagiego lunchu” – powieści Williama S. Burroughsa doczekała się wreszcie polskiego przekładu. „Delikatny mechanizm” („The Soft Machine”) ukaże się pod koniec września nakładem wydawnictwa Vis-à-vis/Etiuda.

Kontrowersyjny „Delikatny mechanizm” jest pierwszym tomem trylogii „Nova”, szczytowego osiągnięcia twórczości literackiej Burroughsa, które powstało na bazie doświadczeń przedstawionych w „Ćpunie” i „Nagim lunchu”. Książka ta nie jest łatwa w czytaniu – autor zerwał ze zwykłą linearną strukturą powieści. To czasami pozornie niełączące się ze sobą fragmenty, zapisy snów, narkotycznych wizji, majaczeń. Jednak z jednego z rozdziałów udaje się wychwycić główny wątek fabuły.

Tajny agent, posiadający zdolność metamorfozy i zmiany ciał, podróżując w czasie dołącza do grupy majskich kapłanów, którzy korzystają z kalendarza Majów, aby kontrolować umysły robotników przymusowych pracujących przy uprawie kukurydzy. Wizje z kalendarza są zapisywane pod postacią książek i transmitowane do niewolników za pomocą taśmy magnetycznej. Agentowi udaje się przeniknąć do robotników i podłożyć taśmę z zupełnie inną wiadomością: „spalić książki, zabić kapłanów”, co doprowadza do upadku reżimu.

W swym cyklu „Nova” Burroughs spróbował stworzyć nowoczesny mit. Występują tu pozaziemskie siły (Nova-Mob), które kierują ludźmi z przestrzeni kosmicznej. Nova-Mob przejął kontrolę nad Ziemią i podporządkował sobie jej mieszkańców, wywołując u nich uzależnienia. Ludzie dzielą się na uzależnionych i ofiary uzależnienia od słowa, obrazu, narkotyków, seksu i władzy. Jednakże wbrew pozorom „Delikatny mechanizm” nie jest powieścią w konwencji science fiction (taką miała się okazać dopiero następna część cyklu: „The Ticket That Exploded”). To przede wszystkim obrazy z podróży Burroughsa po Ameryce Południowej. Jak zauważa w swej książce Hans-Christian Kirsch, pisząc o systemie kontroli Nova-Mob, Burroughs czerpał inspirację ze swoich badań nad kulturą Majów, a także z informacji o potwornościach obozów koncentracyjnych, Hiroszimie i metodach stosowanych przez sektę scjentologów.

„Delikatny mechanizm” to zdecydowanie „jazda bez trzymanki”. Obcujemy tu nie tylko z gnostycką kosmologią, odwieczną walką dobra ze złem, ale również z typową dla Burroughsa niezliczoną ilością obscenicznych scen – książka pełna jest narkotycznych wizji i sadomasochistycznego, wyuzdanego seksu, najczęściej homoseksualnego. Między innymi to właśnie te elementy fabuły stały się powodem postawienia przed tureckim sądem tamtejszego wydawcy, który odważył się opublikować „Delikatny mechanizm”.

Jak pisał Burroughs, „wszystko jest iluzją, ale jedne iluzje działają, a inne nie”. Ta z pewnością na was podziała.